Υπόθεση Μονής Βατοπαιδίου

Η Europa Nostra βραβεύει τα αναστηλωτικά έργα της Μονής Βατοπαιδίου, ο δε Χρ. Γιανναράς….

11 Νοεμβρίου 2008

Η Europa Nostra βραβεύει τα αναστηλωτικά έργα της Μονής Βατοπαιδίου, ο δε Χρ. Γιανναράς….

vatopaidi-buildingsΔημοσιεύουμε κείμενο των καθηγητών κ.κ. Π. Κουφόπουλου και Στ. Μαμαλούκου που απεστάλη εδώ και 10 ημέρες στην εφημερίδα Καθημερινή ως απάντηση σε άρθρο του κ. Χρήστου Γιανναρά.

Προς την εφημερίδα ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Απαντητική επιστολή στην επιφυλλίδα του καθηγητή Χρήστου Γιανναρά που δημοσιεύθηκε στο φύλλο της Κυριακής 5 Οκτωβρίου 2008, (σ.25) με τίτλο:
Ποιος να αφορίσει τη διαστροφή;

Αξιότιμε κύριε Διευθυντά,

Στην πέμπτη παράγραφο της επιφυλλίδας του συναδέλφου καθηγητή κ. Χρήστου Γιανναρά, που δημοσιεύθηκε στην έγκριτη εφημερίδα σας στις 5 Οκτωβρίου 2008 ως συνέχεια σχολίων του στην τηλεοπτική εκπομπή «Ανιχνεύσεις» της ΕΤ3, περιλαμβάνεται προτροπή προς τους αναγνώστες για αυτοψία του κτηριακού συγκροτήματος της Μονής Βατοπεδίου, ώστε να διαπιστώσουν «το κιτσαριό των αναστηλώσεων, τη χωριατιά του νεοπλουτισμού, τη βάναυση αναίδεια των εκζητήσεων νεοπλουτισμού».

Ο κ. Γιανναράς ευτυχώς συνιστά στους αναγνώστες να κάνουν αυτό που ο ίδιος, παρά τη φαινομένη βεβαιότητα των γραφομένων του, ουδέποτε έχει κάνει. Τα έργα τέχνης,… αλλά και τεχνικής, όμως, είθισται να κρίνονται μετά από ιδίαν αντίληψη των κρινόντων, και όχι από περιγραφές. Έτσι, και η αξιόπιστη δημόσια αναφορά σε έργα αρχιτεκτονικής προϋποθέτει αυτοπρόσωπη επίσκεψη και πραγματική εμπειρία.
Αυτό έκαναν προ καιρού οι εκπρόσωποι της Europa Nostra, πανευρωπαϊκής ομοσπονδίας άνω των 250 μη κυβερνητικών οργανώσεων προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς από 45 χώρες της Ευρώπης, της σημαντικότερης έκφρασης της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών στον τομέα αυτόν (βλ. www.europanostra.org). Τα έργα, που ο κ. Γιανναράς αξιολόγησε με τον τρόπο που αναφέρθηκε πιο πάνω, από φήμες χωρίς να επισκεφθεί, θεωρήθηκαν κατά τη φετινή ετήσια αξιολόγηση αναστηλωτικών έργων από την Europa Nostra, μετά από αυτοψία εμπειρογνωμόνων, άξια απονομής επαίνου (σημειώνουμε ενδεικτικά: Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ 2500/11-8-08, ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 18-9-2008).
Η τιμητική αυτή διάκριση είναι επιστέγασμα της μακρόχρονης συνεπούς εφαρμογής του προγράμματος αναστήλωσης των μνημείων της Μονής που εξεπόνησε ομάδα ειδικών επιστημόνων, μεταξύ των οποίων και οι υπογράφοντες, και υιοθέτησε η μοναστική αδελφότητα του Βατοπεδίου. Η φιλοσοφία της «ελάχιστης επέμβασης και της μέγιστης διατήρησης του αυθεντικού υλικού», που εφαρμόζεται σχολαστικά είναι προφανώς αντίθετη προς τον «νεοπλουτισμό» και τα άλλα καταγγελόμενα. Παλαιότερα είχε χαρακτηριστεί υποδειγματική από αυστηρότατους διεθνείς οργανισμούς, όπως τo Prince of Wales Foundation, αλλά και από αρμόδιους φορείς της δημόσιας διοίκησης. Αποτέλεσμα των ποιοτικών αναστηλώσεων και της ιστορικής και αρχαιολογικής έρευνας που τις συνοδεύει είναι το πλήθος των επιστημονικών δημοσιεύσεων και παρουσιάσεων σε συνέδρια. Όλα αυτά βρίσκονται σε αντίθεση με ότι δυστυχώς συχνά συμβαίνει στην πατρίδα μας όπου κατεδαφίζονται ή «ξεκοιλιάζονται» ατυχώς ολόκληρες πτέρυγες ή ιστορικά κτήρια και με άκριτη χρήση σκυροδέματος ανοικοδομούνται, παρόμοια με τα παλαιά, πλην όμως απομιμήσεις.

Η αρμοδιότητα εν τέλει της υπεύθυνης κρίσης περιορίζεται σε όσους θα κάνουν τον κόπο να επισκεφθούν μέσα στην τρέχουσα δίνη το Βατοπέδι και να κρίνουν απροκατάληπτα όσα συντελούνται με κόπο εκεί. Θα δουν μοναχούς να μοχθούν για την αρχιτεκτονική και κειμηλιακή κληρονομιά που παρέλαβαν, παράλληλα με τα πνευματικά τους καθήκοντα, σε πνεύμα αγάπης και ελευθερίας.

Μέχρι πριν από λίγο καιρό θα έβλεπαν αρκετούς εξειδικευμένους επιστήμονες, τεχνίτες, και εργάτες μαζί με μοναχούς να εργάζονται στα έργα αναστηλώσεως, που μάλιστα γίνονται με καθεστώς αυτεπιστασίας, δηλαδή χωρίς δαπανηρές εργολαβίες και όσα ποικίλα αυτές συχνά συνεπάγονται. Πολλά από τα έργα αυτά διεκόπησαν απότομα και ορισμένα από τα υπό αναστήλωση κτήρια βρίσκονται πλέον σε άμεσο κίνδυνο καταρρεύσεως.

Στο Βατοπέδι οι προθέσεις ήταν και είναι διαφορετικές, αλλά φοβόμαστε ότι με τις τρέχουσες εξελίξεις το αποτέλεσμα κινδυνεύει να είναι το ίδιο και ο κ. Γιανναράς θα δικαιωθεί.

Πέτρος Κουφόπουλος
Σταύρος Μαμαλούκος

Αρχιτέκτονες – Αναστηλωτές
Επίκουροι Καθηγητές Πανεπιστημίου Πατρών