Γέρ. Ιωσήφ Βατοπαιδινός

Επεφάνη ο Σωτήρ (2)

7 Ιανουαρίου 2010

Επεφάνη ο Σωτήρ (2)

+ΓΕΡΟΝΤΟΣ ΙΩΣΗΦ

 Δεν τελειώνει όμως έως εδώ ο κατεργαζόμενος τη σωτηρία μας Λυτρωτής, αλλά -κατά τον ευαγγελιστή- «ανήχθη εις την έρημον υπό του Πνεύματος πειρασθήναι υπό του διαβόλου, και εκεί ενήστευσεν ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα». Αφού τελείωσε στον Ιορδάνη τη σωτήρια οικονομία του ο Κύριος χαρίζοντας μας δια του μυστηρίου του βαπτίσματος την είσοδο στη ζωή και τον αρραβώνα της Χάριτος, μας ανεβάζει αμέσως στη δεύτερη μορφή της πνευματικής διαγωγής. Με την πίστη γνωρίσαμε το Θεό και τις προς Αυτόν σχέσεις μας, καθώς και τους λόγους και τρόπους της προνοίας Του. Στη συνέχεια, επόμενο ήταν να ακολουθήσει η πρακτική εφαρμογή του θελήματός του, το οποίο διαγράφεται από τις θείες Του εντολές και που αποβλέπει στην κάθαρση της φθαρμένης μας φύσεως από τα πάθη και την αταξία που προκάλεσε η μετά την πτώση επελθούσα διαστροφή. Εδώ ακριβώς βρίσκουν εφαρμογή και τα λόγια του προφήτη Δαυίδ, «δια τους λόγους των χειλέων Σου εγώ εφύλαξα οδούς σκληράς».

Αυτόν λοιπόν τον τρόπο του πρακτικού βιώματος θέλοντας να μας παραδώσει ο Χριστός μας, βγήκε στην έρημο. Ο παλαιός άνθρωπος με τα πάθη του και τις επιθυμίες του, ο νόμος της αμαρτίας, η επικρατούσα δύναμη του κακού στα μέλη μας που από τόσες και τόσες αφορμές έχει παγιωθεί και γίνει συνήθεια, και το γεγονός ότι ο διάβολος είχε πάνω στους αμαρτήσαντες δύναμη και εξουσία, χρειάζονταν θεραπεία και μέθοδο πρακτικής εργασίας, ώστε, δια της Χάριτος ο άνθρωπος, να ελευθερωθεί.

«Και ενήστευσεν ημέρας τεσσαράκοντα και νύκτας τεσσαράκοντα». Γιατί αυτό; «Δια βρώσεως εξήγαγε του Παραδείσου ο εχθρός τον Αδάμ». Γι’ αυτό δια νηστείας αρχίζει κι ο Λυτρωτής μας την επιστροφή. Από εκεί που συνέβη η πτώση, από εκεί αρχίζει τη θεραπεία. Και όχι με τρόπο προστακτικό, όπως θα άρμοζε στην κυριαρχική Του μεγαλοσύνη, αλλά με τρόπο πρακτικό, εφαρμόζοντας πρώτα ο Ίδιος στον εαυτό Του το καταλληλότερο αυτό φάρμακο της σωτηρίας, το δραστικότατο αυτό όπλο της πνευματικής μας στρατιάς στον αόρατο πόλεμο «προς τας αρχάς, προς τας εξουσίας, προς τους κοσμοκράτορας του σκότους του αιώνος τούτου». Επειδή λοιπόν η πνευματικότητα της αρχικής μας «κατ’ εικόνα και ομοίωσιν Θεού» κατασκευής καταστράφηκε με την πτώση, και τις θεοειδείς θεωρίες αντικατέστησαν οι υλικές αισθήσεις, αιχμαλωτισμένες από τα πιο αισχρά πάθη, γι’ αυτό όλων αυτών την θεραπεία αρχίζει ο Κύριος μας με την πρακτική οδό της νηστείας και εγκράτειας.

Αλλά και άλλος λόγος, μυστικός, κατά τους Πατέρες, υπάρχει πίσω από τον τρόπο αυτό με τον οποίο ο Κύριός μας έκανε την αρχή. Όπως στην αρχή της δημιουργίας της ανθρώπινης φύσης προηγήθηκε η κατασκευή του σώματος και έπειτα της ψυχής, έτσι και τώρα διδασκόμαστε να προηγούνται τα σωματικά έργα από τα πνευματικά. Η (λόγω της αιχμαλωσίας στα πάθη και τις επιθυμίες) προς τα κάτω ροπή των αισθήσεων συναιχμαλωτίζει και το νου, αμβλύνοντας τη διάκριση του κακού από το καλό, γι’ αυτό ο Κύριός μας αρχίζει τη θεραπεία των αισθήσεων με τη νηστεία. Η νηστεία, σαν απόλυτος όρος της εγκράτειας, περιορίζει την επιθυμία και εξασθενεί τα πάθη, οπότε ελευθερωμένος ο νους επιστρέφει στη φυσική του αρχή. Επιστρέφει δηλαδή  στο Θεό και γίνεται διακριτικός, ώστε να κρίνει ορθά και τους δικούς  του λογισμούς και αυτούς τους πονηρούς ακόμα, που του  υποβάλλει ο εχθρός.

Πρέπει λοιπόν να κατανοήσουμε καλά τη σημασία της νηστείας σαν της πιο βασικής από τις πρακτικές αρετές, αφού και ο Χριστός την προβάλλει σαν την πρώτη στην πρακτική μας ζωή. Με το όπλο αυτό της νηστείας ανέκτησε θάρρος και σθένος η ταπεινωμένη μας φύση, και με παρρησία αποκρίνεται στον εχθρό, «ύπαγε οπίσω μου, σατανά». Με αυτό το όπλο, το «ουκ επιθυμήσεις» των εντολών του Δεκαλόγου, εφαρμόζεται χωρίς κόπο. Με τη νηστεία θυμόμαστε την πρώτη εκείνη μέσα στο Παράδεισο εντολή, το «ου φάγεσθε». Και έτσι γινόμαστε πιο προσεκτικοί στην τήρηση των εντολών του Θεού. Με αυτό το όπλο συνειδητοποίησε ο άνθρωπος την αξία της κυριότητάς του και τώρα μπορεί με σθένος να αποκρίνεται στις παντοειδείς προσβολές της αμαρτίας: «πάντα μοι έξεστιν αλλ’ ου πάντα συμφέρει». Με αυτό το μέσο φωτιζόμενος ο νους είναι σε θέση να διακρίνει τους δόλους και τις προφάσεις του πονηρού. Με αυτό το όπλο γνώρισε ο διάβολος την πρώτη του ήττα και ταπεινώθηκε η έπαρση και η εξουσία του πάνω στον ταπεινωμένο ως τότε άνθρωπο. Με το όπλο αυτό βλέπουμε σήμερα και το Κύριο μας να αντιμετωπίζει στην έρημο όλη τη δύναμη της διαβολικής πονηρίας και όλη την ένταση της αμαρτίας· διότι οι τρεις πειρασμοί που αντιμετώπισε εκεί εκπροσωπούν ολόκληρο το πλάτος και το βάθος της παναμαρτίας που περισφίγγει και πνίγει την ανθρώπινη φύση.

Ο Κύριος μας, και τότε στην έρημο, που χάραξε τη θεμελίωση της πνευματικής μας ζωής, και εν συνεχεία στην υπόλοιπη μεταξύ των ανθρώπων διαγωγή Του, παρέμεινε το κύριο πρότυπο και ζωντανό παράδειγμα των πρακτικών αρετών, που είναι απαραίτητες για την πνευματική μας αναγέννηση. Νήστευε, προσευχόταν, αγρυπνούσε ακτημονούσε. Αυτό, κατά τη γλώσσα των Πατέρων μας, είναι η λεγόμενη «πρακτική», η της «θεωρίας επίβασις». Με την όλη ζωή Του πέτυχε την ανακαίνιση του δοσμένου στα πάθη και τις επιθυμίες παλαιού «χοϊκού ανθρώπου» και μας «ενέδυσε ιμάτιον σωτηρίου», προορίζοντάς μας να φορέσουμε τελικά την «εικόνα του επουρανίου ανθρώπου». Μας μετέφερε από το θάνατο στη ζωή και μας δίδαξε τον τρόπο της πρακτικής σ’ αυτό επιτυχίας. Δεν απαιτείται μόρφωση, πλούτος, δόξα ή άλλη ικανότητα του κόσμου τούτου, αλλά μόνο πίστη στο Θεό, πίστη στον Κύριον Ιησού, τον Υιό του Θεού, καθώς και ο Ιωάννης λέει: «Ο πιστεύων εις τον Υιόν έ­χει ζωήν αιώνιον». Και πάλι, καθώς ο ίδιος ο Κύριος λέγει: «Ο τον λόγον μου ακούων και πιστεύων τω πέμψαντί με έχει ζωήν αιώνιον, και εις κρίσιν ουκ έρχε­ται, άλλα μεταβέβηκεν εκ του θανάτου εις την ζωήν».

Κρατώντας λοιπόν την πίστη καθώς διδαχθήκαμε, και ατενίζοντας συνεχώς στο πρότυπο, «τον της πίστεως αρχηγόν και τελειωτήν Ιησούν», και αφομοιώνοντας τη δική μας ζωή με τον πανάρετό Του βίο, τη χριστοζωή, ας είμαστε βέβαιοι ότι θα χαρίσει και σε μας τις ενέργειες της Χάριτός Του για να νικούμε και να καταργούμε το διάβολο και κάθε πειρασμό, και αυτόν τελικά τον θάνατο. Κι αν προηγουμένως ζούσαμε χωρίς Χριστό και μας κυρίευε ο θάνατος, τώρα όμως έχουμε θάρρος δια της πίστεώς μας προς Αυτόν, γιατί, όπως ο ίδιος αποκάλυψε, «ο πιστεύων εις εμέ, καν αποθάνη ζήσεται…, (διότι) εγώ ειμί η ανάστασις και η ζωή».

Το ζωντανό δόγμα της αληθείας που ειδικά η σημερινή γιορτή των Θεοφανείων μας διδάσκει, είναι το δόγμα της Αγίας Τριάδος. Το δε πρακτικό βίωμα το οποίο μας παραδόθηκε στη συνέχεια από τον Κύριο μας Ιησού Χριστό, είναι τα αγιαστικά και σωστικά μέσα τα οποία μας ανεβάζουν και μας τελειοποιούν στην «καινή» ζωή της Χάριτος. Ο Θεάνθρωπος Κύριός μας με την ασύγχυτη στο πρόσωπό Του ένωση της θείας και της ανθρώπινης φύσης έγινε και τέλειος άνθρωπος, και σαν τέτοιος πολέμησε και νίκησε για χάρη του ανθρώπου καθετί το αντίθετο, το άθεο, την απάτη της αμαρτίας και τον διάβολο, και ανύψωσε τον άνθρωπο υπεράνω των ουρανών μέχρι και αυτής της Τριαδικής Θεότητος.

 Μετά από το δικό Του παράδειγμα ακολουθούν τα παραδείγματα και οι βίοι των αγίων μας, που αποτελούν επανάληψη του βίου του Χριστού, η συνεχιζόμενη Αγία Παράδοση, η οποία καθορίζει και σταθεροποιεί την κατεύθυνσή μας προς τον ένα και απόλυτο σκοπό, τον αγιασμό και τη θέωση. Ο βίος των αγίων αποτελεί την ακριβή αντιγραφή των όσων ο γλυκύς μας Ιησούς «ήρξατο ποιείν τε και διδάσκειν», αλλά και την απόδειξη της εκχύσεως της παναγίας Του Χάριτος στον καθένα και σ’ όλους μαζί, και η οποία Χάρις επεσκίαζε αυτούς, ενώ αγωνίζονταν, και τους ενδυνάμωνε, τους φώτιζε και τους οδηγούσε.

Η πιο ζωντανή διαπίστωση της αλήθειας των λεγομένων μας είναι και ο άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής που αναφέρεται σήμερα, ο οποίος από τη στιγμή της συλλήψεώς του αγιάστηκε και προορίστηκε για την υψηλή αυτή αποστολή, να υπηρετήσει δηλαδή στη θεία οικονομία του Σωτήρος  Χριστού. Ως θεοχειροτόνητος κήρυκας ο Πρόδρομος και καθηγητής της μετανοίας, απέδειξε το απαραίτητο των εισαγωγικών πρακτικών αρετών σαν απόλυτο χρέος για τον καθένα και δίδαξε τη πίστη, τη δικαιοσύνη, τη συμπάθεια και την αχώριστη από τον βίο αγνότητα. Το απαραίτητο αυτών των αγίων αρετών επισφράγισε με τον μαρτυρικό του θανάτο· γι’ αυτό παραμένει παντοτινά σαν ο αμετάθετος κήρυκας του «ουκ έξεστιν» για κάθε παραβάτη των ηθικών νόμων και αρχών. Προτίμησε, ο αγνότατος ισάγγελος και «των προφητών πάντων ο μείζων», τον αποκεφαλισμό παρά τον συμβιβασμό με την αμαρτία, αποδεικνύοντας το απαράβατο της εγκράτειας και των πρακτικών αρετών σαν βάση και βαθμίδα για την άνοδο στην τέλεια εν Χριστώ ζωή.

«Αυτού ταις θείαις πρεσβείαις, συν ταις πρεσβείαις της παναχράντου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και πάντων των αγίων, εαυτούς και αλλήλους και πάσαν την ζωήν ημών Χριστώ τω Θεώ παραθώμεθα». Γένοιτο! Αμήν.

 (+Γέροντος Ιωσήφ Βατοπαιδινού. Από το βιβλίο του «Λόγοι Παρακλήσεως»)