Πεμπτουσία· Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες

Περιβάλλον και Παλαιά Διαθήκη

4 Φεβρουαρίου 2015

Περιβάλλον και Παλαιά Διαθήκη

Waterfall in Vietnam

Με τη μελέτη της Παλαιάς Διαθήκης γνωρίζουμε τις αρχές εκείνες που περιγράφουν τη σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον. Η σχέση αυτή περιγράφεται μέσα από τις δύο διηγήσεις για τη δημιουργία του φυσικού κόσμου και ειδικότερα μέσα από τη διδασκαλία όπως εμφανίζεται στο βιβλίο της Γένεσης.

Βασιζόμενοι τόσο στην πηγή J (Γιαχβική, 9ος αι. π.Χ.) όσο και στη πηγή P (Ιερατικός Κώδικας, 5ος αι. π.Χ.), διδασκόμεθα αρχικά για τη δημιουργία του κτιστού σύμπαντος από τον άκτιστο Θεό. Στη συνέχεια, ακολουθεί η τοποθέτηση του χουμικού ανθρώπου εντός της Δημιουργίας.[1] [2] Η περιγραφή της Γένεσης αποτελεί αναμφίβολα τη βάση της ανθρωπολογίας, αφού από την αρχή γίνεται γνωστό πως ο άνθρωπος δημιουργείται «κατ’ εικόνα και ομοίωση» του Θεού.
Η ανάλυση του «κατ’ εικόνα και ομοίωση» υπερβαίνει τις απαιτήσεις της παρούσας εργασίας. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί πως «ομοίωση» σύμφωνα με τον Άγιο Αθανάσιο τον Μέγα είναι «η χάρη μετοχής στην κλήση κοινωνίας με τον Θεό μέσα από τον σαρκωμένο Χριστό», γεγονός που καλεί όλους τους ανθρώπους σε κοινωνία με τον Θεό από την αρχή της Δημιουργίας. Την κλήση αυτή οφείλουμε να ανακαλούμε στη μνήμη μας συνεχώς, καθώς όλες οι ενέργειές μας νοηματοδοτούνται από το περιεχόμενό της.

Σύμφωνα με την πρώτη διήγηση της πηγής J (Γεν. 2,4-25), ο Θεός δημιουργεί αρχικά τον ουρανό και τη γη. Αμέσως μετά δημιουργεί τον κήπο της Εδέμ και ακολουθεί η τοποθέτηση του ανθρώπου στον κήπο. Στη συνέχεια, ο Θεός παρουσιάζει στον άνθρωπο τα ζώα που υπάρχουν εκεί, δίδοντάς του την ευκαιρία να τα ονοματοδοτήσει. Η δημιουργία του ανθρώπου ολοκληρώνεται, καθώς από το μέρος της καρδιάς του άνδρα δημιουργείται η γυναίκα.

Ιδιαίτερη προσοχή χρήζει το γεγονός πως η εξουσία του ανθρώπου στα ζώα δεν προέρχεται από τον ίδιο, αλλά από τον Θεό, καθώς Αυτός παρουσίασε τα ζώα στο τελειότερο δημιούργημά του για να τους δώσει τα ονόματά τους, «καί επλασεν ό Θεός ετι έκ της γης πάντα τα θηρία τοΰ άγροΰ καί πάντα τα πετεινό τοΰ ούρανοΰ καί ηγαγεν αυτά πρός τόν Αδάμ, ίδεΐν τί καλέσει αύτά. καί παν δ έάν έκάλεσεν αυτό Άδάμ ψυχήν ζωσαν, τούτο όνομα αυτφ». (Γεν.2, 19). Με το γεγονός αυτό φανερώνεται η ιδιαίτερη θέση του ανθρώπου μέσα στη δημιουργία,23 καθώς αυτή τού αποδίδεται από τον ίδιο τον Θεό.

[1]   Μαράς, 2008, σ. 146-147.

[2]   Αγόρας, 2002, σ. 134.


 Παρατήρηση: η ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ συνεχίζει τη δημοσίευση με τη μορφή σειράς άρθρων της μελέτης «Αρχή της Αειφορίας και Ορθόδοξο ήθος: Μία νέα προοπτική στην οικολογική ηθική», του ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΤΡ. ΤΣΟΥΡΑΠΑ. Πρόκειται για αναθεωρημένη έκδοση του κειμένου που κατατέθηκε ως διπλωματική εργασία στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστήμιου με επιβλέποντα καθηγητή τον Χρήστο Τερέζη και αξιολογητές τους Νικόλαο Κόϊο και Βασίλειο Φανάρα.