Πεμπτουσία· Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες

Οι εκκλησιαστικές προσεγγίσεις στην έννοια της αμαρτίας

8 Μαρτίου 2015

Οι εκκλησιαστικές προσεγγίσεις στην έννοια της αμαρτίας

Η εργασία του φιλολόγου κ. Ηρακλή Ψάλτη σχετικά με τα θέματα της αμαρτίας και της λύτρωσης στο έργο του Γ. Βιζυηνού, από την άποψη της Ορθόδοξης Θεολογίας (προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=90874) εξετάζει σήμερα την ιστορία των εκκλησιαστικών προσεγγίσεων στην έννοια της αμαρτίας.

Συμφωνώντας με τον Απόστολο Πέτρο ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (περ. 676-749 μ. Χ.) υποστηρίζει ότι η κάθε αμαρτία κρύβει κινδύνους μεγαλύτερους από αυτούς που καταρχάς έχει· φέρνει το παράδειγμα ενός αγγείου, το οποίο είναι γεμάτο με λάδι ή με κρασί και από μια μικρή οπή που έχει ανοιχθεί σ΄αυτό –η αμαρτία– ενδέχεται να χυθεί όλο το περιεχόμενο του δοχείου[27]. Ένας σύγχρονος θεολόγος συμπυκνώνοντας τον «ορισμό» του για την αμαρτία συμπεραίνει ότι η αμαρτία δε συνίσταται στις λίγες ή πολλές αμαρτωλές πράξεις, αλλά σε μια ολοκληρωτική απώλεια της ζωής. Είναι ένας κυριολεκτικός αφανισμός που συνειδητοποιείται από τον άνθρωπο ως απουσία του Θεού, των άλλων προσώπων, του εαυτού του, των πραγμάτων, γενικότερα ως απουσία σκοπού και νοήματος και κατ΄ επέκταση ως μοναξιά και αγωνία[28].

Storm

Η Εκκλησία «επίσημα» στην πρώτη Σύνοδο στην Ιερουσαλήμ (49 μ. Χ.) ορίζει τα τρία θανάσιμα αμαρτήματα[29] (Πράξ. 15,20)[30], ενώ η Ζ΄ Σύνοδος η οποία συγκλήθηκε το 787 μ. Χ. στη Νίκαια από τον Αυτοκράτορα Κωνσταντίνο τον 6ο (780-797 μ. Χ.) και την μητέρα του, Αυγούστα Ειρήνη, την Αθηναία (797-802 μ. Χ.), διατύπωσε έγκυρα τη φύση του θανάσιμου αμαρτήματος -5ος κανόνας-, για να χρησιμεύσει ο κανόνας αυτός ως οδηγός στους εντεταλμένους να νοσηλεύουν αυτούς, οι οποίοι  ασθενούν στην ψυχή[31].

Η αμαρτία έχει όμως συγκεκριμένη, περιορισμένη εμβέλεια παρέμβασης. Η σφραγίδα του Θεού παραμένει πάντοτε ανεξίτηλη στην συνείδηση του ανθρώπου[32]. Εξάλλου η αμαρτία δεν αποτελεί μια διαφορετική οντολογική πραγματικότητα, αλλά παραποίηση και αλλοίωση της μιας και μοναδικής, δηλαδή του προσωπικού τρόπου ύπαρξης[33].

[Συνεχίζεται]

[27]Ι. Δαμασκηνός, «Επιστολή περί Εξομολογήσεως», P.G. 95, 289.

[28]Π. Νέλλας, Ζώον Θεούμενον (Αθήνα: Εκδόσεις Αρμός, 2000)σ.210.

[29]Αιμιλιανός  Μελόης,, όπ. παρ., σ.247.

[30]Πράξ. 15. 20: «λλ πιστελαι ατος το πχεσθαι π τν λισγημτων τν εδλων κα τς πορνεας κα το πνικτο κα το αματος».

[31]«Κανόνες τῆς ἐν Νικαίᾳ Ἁγίας καὶ Οἰκουμενικῆς Ζ´ Συνόδου»: «Ἁμαρτία πρὸς θάνατόν ἐστιν, ὅταν τινὲς ἁμαρτάνοντες, ἀδιόρθωτοι μένωσι. Τὸ δὲ τούτου χεῖρον, ἐὰν καὶ τραχηλιῶντες κατεξανίστανται τῆς εὐσεβείας, καὶ τῆς ἀληθείας, προτιμώμενοι τὸν Μαμωνᾶν τῆς τοῦ Θεοῦ ὑπακοῆς, καὶ τῶν κανονικῶν αὐτοῦ διατάξεων μὴ ἀντεχόμενοι. Ἐν τούτοις οὐκ ἔστι Κύριος ὁ Θεός, εἰ μήπου ταπεινωθέντες, τοῦ ἰδίου σφάλματος ἀνανήψωσι· χρὴ γὰρ μᾶλλον αὐτοὺς προσέρχεσθαι τῷ Θεῷ, καὶ μετὰ συντετριμμένης καρδίας τὴν ἄφεσιν τούτου τοῦ ἁμαρτήματος, καὶ τὴν συγχώρησιν αἰτεῖσθαι, οὐχὶ ἐναβρύνεσθαι τῇ ἀθέσμῳ δόσει. Ἐγγὺς γὰρ Κύριος τοῖς συντετριμμένοις τῇ καρδίᾳ. Τος ον γκαυχωμένους, δι δόσεως χρυσίου τετάχθαι ν κκλησί, κα ταύτ τ πονηρ συνηθεί πελπίζοντας, τ λλοτριούσ πό το Θεο, κα κ πάσης ερωσύνης, κα κ τούτου ναιδε  προσώπ, κα περικαλύπτ στόματι, νειδιστικος  λόγοις τος δι᾿ ρετν βίου π το γίου Πνεύματος κλεγέντας, κα καταταγέντας κτς δόσεως χρυσίου, τιμάζοντας, πρτα μν τοτο ποιοντας, τν σχατον βαθμν λαμβάνειν το οκείου τάγματος. Ε δ᾿ πιμένοιεν, δ᾿ πιτιμίου διορθοσθαι. Ε δέ τις π χειροτονί φανείη ποτ τοτο πεποιηκώς, γινέσθω κατ τν ποστολικν κανόνα, τν λέγοντα· Ε τις πίσκοπος δι χρημάτων τς ξίας ταύτης γκρατς γένηται, πρεσβύτερος, διάκονος, καθαιρείσθω κα ατός, κα χειροτονήσας, κα κκοπτέσθωσαν παντάπασιν κ τς κοινωνίας, ς Σίμων μάγος π᾿ μο Πέτρου. σαύτως κα κατ τν δεύτερον κανόνα τν ν Χαλκηδόνι σίων Πατέρων μν, τν λέγοντα· Ε τις πίσκοπος π χρήμασι χειροτονίαν ποιήσοιτο, κα ες πρσιν καταγάγοι τν πρατον χάριν, κα χειροτονήσοι π χρήμασιν πίσκοπον, χωρεπίσκοπον, πρεσβύτερον, διάκονον, τινα τν ν τ κλήρ καταριθμουμένων, προβάλλοιτο π χρήμασιν οκονόμον, κδικον, παραμονάριον, λως τιν το κανόνος, δι᾿ ασχροκέρδειαν οκείαν, τοτο πιχειρήσας λεγχθείς, κινδυνευέτω ες τν οκεον βαθμόν· κα χειροτονούμενος μηδν κ τς κατ᾿ μπορίαν φελείσθω χειροτονίας, προβολς, λλ᾿ στω λλότριος τς ξίας, το φροντίσματος, οπερ π χρήμασιν τυχεν. Ε δέ τις κα μεσιτεύων φανείη τος οτως ασχρος κα θεμίτοις λήμμασι, κα οτος, ε μν κληρικς εη, το οκείου κπιπτέτω βαθμο· ε δ λαϊκός, μοναχός, φοριζέσθω.» στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://users.uoa.gr/~nektar/orthodoxy/tributes/regulations/07_en_nikaia.htm (ημερομηνία ανάκτησης: 1-2-2014).

[32]Χ. Τερέζης, «Η Ορθοδοξία και ο σεβασμός της ανθρώπινης προσωπικότητας» στο π. Α. Αυγουστίδης, Κ. Ζορμπάς, π. Β. Θέρμος, Ν. Κοκοσαλάκης, Α. Μελισσάρης, Χ. Τερέζης  Η Ορθοδοξία ως Πολιτιστικό Επίτευγμα και τα Προβλήματα του Σύγχρονου Ανθρώπου, τόμος Β, Η Ορθοδοξία απέναντι σε θέματα της εποχής μας (Πάτρα: Εκδόσεις Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, 2002)σσ.23-58, εδώ σ.52.

[33]Χ. Γιανναράς, Το πρόσωπο και ο έρως. Θεολογικό δοκίμιο οντολογίας (Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, 1976)σ.363.