Η Αθωνική Πολιτεία στους Εθνικούς Αγώνες (1850-1913)

Τα γεγονότα που έλαβαν χώρα κατά το δεύτερο ήμισυ του 19^ου αι. μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αι. στο Άγιο Όρος και στην ευρύτερη περιοχή της Χαλκιδικής και σχετίζονται με την προσφορά των μοναχών του Αγίου Όρους στους εθνικούς Αγώνες της Ελλάδος είναι σχεδόν άγνωστα έως τις μέρες μας.

Εξαιτίας αυτού του κενού, μελέτη του Βασιλείου Ν. Πάππα και το υπό έκδοση βιβλίο του με τίτλο: ”Η ΑΘΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ ΣΤΟΥΣ ΕΘΝΙΚΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ (1850-1913)” συμβάλλει στην αναβίωση της ιστορικής μνήμης για την εν λόγω περιοχή, αναδεικνύοντας πρωτογενές αρχειακό υλικό των Αρχείων της Αγιώνυμης Πολιτείας του Άθω που συντάχθηκε κατά την περίοδο (1870-1913).

Το υλικό αυτό σχετίζεται με τα σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την ιστορία της Μακεδονίας έως την απελευθέρωσή της, όπως είναι ο Ελληνορωσικός ανταγωνισμός στο Άγιο Όρος, ο Μακεδονικός Αγώνας και οι Βαλκανικοί Πόλεμοι. Με την ανάδειξη του πρωτογενούς αυτού αρχειακού υλικού δημιουργείται μια Τράπεζα εγγράφων που παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά και θεματική κατάταξη. Παράλληλα, περιγράφεται η επικρατούσα κατάσταση στο Άγιον Όρος και στη Χαλκιδική, μέσω της ανάπτυξης των ζητημάτων που ανεφύησαν – όπως το Κελλιώτικο, το Γεωργιανό και το ζήτημα των Ονοματολατρών -, αλλά και της δράσης Ελλήνων οπλαρχηγών πριν αλλά και κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

Επίσης, καταγράφεται το αμέριστο ενδιαφέρον των μοναχών που διέμεναν στις Μονές και στα εξαρτήματά τους (Κελλιά, Σκήτες, Μετόχια, Καλύβες κλπ.), για την παιδεία, την έκδοση βιβλίων, και την ενίσχυση χωρίων, εκκλησιών, συλλόγων και φυσικών προσώπων της ευρύτερης περιοχής.

Ακόμη από τα εν λόγω αρχεία, αναδεικνύονται εκ των εγγράφων τους πληροφορίες για κινήσεις στρατιωτικών σωμάτων, σχέσεις Ελλήνων και Σλάβων μοναχών, συμπλοκές, συλλήψεις, διακίνηση πολεμικού υλικού κλπ. Εκτενής αναφορά γίνεται και για το μνημειακό απόθεμα του Αγίου Όρους (αρχιτεκτονική, αγιογραφία, μαρμαροτεχνία, χαλκογραφία, ξυλογλυπτική, φωτογραφία, μεταλλοτεχνία, κεντητική, βυζαντινή μουσική, ψαλτική) και για τους πατριωτικούς συλλόγους των Αθηνών που έδειχναν έντονο ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στο Άγιον Όρος.

Ιδιαίτερη μνεία γίνεται για τον Κεντρικό Μακεδονικό Σύλλογο των Αδερφών Γερογιάννη που καθοδηγούσε τη δράση και προσέφερε εξοπλισμό και πολεμοφόδια στον Χαλκιδικιώτη Μακεδονομάχο Καπετάν Γιαγλή, και το ηρωικό Σώμα του, χωρίς τούτο να μειώνει την προσφορά και των άλλων αξιόλογων Συλλόγων που δρούσαν υπέρ των Ελληνισμού της Μακεδονίας.

Εκτενής επιπλέον αναφορά γίνεται και στις Αθωνικές προσωπικότητες που συνέβαλαν με τις μελέτες τους αλλά πολλάκις και με την αυτοπρόσωπη συμμετοχή τους υπέρ του Αγώνα (όπως Κουρίλα, Κτενάς, Γεδεών, Χρυσόστομος Λαυριώτης, Μεταξάκης, Βλάχος, Αλέξανδρος Λαυριώτης, Σμυρνάκης κ.ά,), όπως και άλλες προσωπικότητες με καταγωγή τη Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική (Παιονίδης, Κατούνης, Χαϊδευτός, Αγγελάκης κ.ά.).

Τέλος η μελέτη καταλήγει με τα γεγονότα της απελευθέρωσης του Αγίου Όρους από το ένδοξο Ελληνικό Ναυτικό την 2^α Νοεμβρίου 1912 και τα όσα συνέβησαν μετά από αυτήν, με την προσπάθεια του ρωσικού παράγοντα για τη διεθνοποίηση του, η οποία ωστόσο κατέστη ανεπιτυχής.