«Θεοτόκος»: ένας όρος χριστολογικός και σωτηριολογικός! (Θεώνη Μαρίνου-Μπούρα, Θεολόγος, ΜΑ Θεολογίας)

[Προηγούμενη δημοσίευση: http://bitly.com/2b25p63]

Το 553 συγκαλείται η Ε Οικουμενική Σύνοδος και στο δογματικό της όρο αφενός καταδικάζει τις αντιλήψεις του Νεστόριου κι αφετέρου αναθεματίζει όσους δεν ομολογούν κυρίως και κατ’ αλήθειαν Θεοτόκο την Παρθένο Μαρία.

“Εἰ τις καταχρηστικῶς, ἀλλ’ οὐκ ἀληθῶς Θεοτόκον λέγει τήν ἁγίαν ἔνδοξον ἀειπάρθενον Μαρίαν, ἤ κατά ἀναφοράν, ὡς ἀνθρώπου ψιλοῦ γεννηθέντος, ἀλλ’οὐχί τοῦ Θεοῦ Λόγου σαρκωθέντος ἐξ αὐτῆς, ἀναφερομένης δέ κατ’ ἐκείνους τῆς τοῦ ἀνθρωπου γεννήσεως ἐπί τόν Θεόν λόγον, ὡς συνόντα τῷ ἀνθρώπῳ γενομένῳ· καί συκοφαντεῖ τήν ἁγίαν ἐν Χαλκηδόνι σύνοδον, ὡς κατά ταύτην τήν ἀσεβῆ ἐπινοηθεῖσαν παρά Θεοδώρου ἔννοιαν Θεοτόκον τήν παρθένον εἰποῦσαν· ἤ εἴ τις ἀνθρωποτόκον αὐτήν καλεῖ ἤ χριστοτόκον ὡς τοῦ Χριστοῦ μή ὄντος Θεοῦ, ἀλλά μή κυρίως καί κατα ἀλήθειαν Θεοτόκον αὐτήν ὁμολογεῖ, διά τό τόν πρό αἰώνων ἐκ τοῦ Πατρός γεννηθέντα Θεόν Λόγον ἐπ’ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐξ αὐτῆς σαρκωθῆναι,οὔτω τε εὐσεβῶς καί τήν ἁγίαν ἐν Χαλκηδόνι σύνοδον Θεοτόκον αὐτήν ὁμολογῆσαι, ὁ τοιοῦτος ἀνάθεμα ἔστω”. Διαπιστώνουμε ότι πλέον η χρήση ή μη του όρου Θεοτόκος αποτελεί κριτήριο ορθοδοξίας. Η όλη σύνδεση του όρου Θεοτόκος με τη στιγμή της ενανθρωπήσεως του Λόγου και με το χριστολογικό θέμα (δύο φύσεις-ένα πρόσωπο) αλλά και ο αναθεματισμός όσων δεν δέχονται το «Θεοτόκος», πείθει για το συσχετισμό του με τη χριστολογία και τη σωτηρία, αφού, εάν η Παρθένος δε γέννησε Θεό, δεν μπορούμε να σωθούμε.

Στη ΣΤ Οικουμενική Σύνοδο (Κωνσταντινούπολη 680-681) που ασχολήθηκε με το Μονοθελητισμό, ο πατριάρχης Ιεροσολύμων Σωφρόνιος σε συνοδική επιστολή τονίζει ότι η Παρθένος Μαρία είναι Θεοτόκος και Αειπάρθενος “πρό τοῦ τόκου καί ἐν τῷ τόκῳ καί μετά τόν τόκον”. Η αιεπαρθενία της είναι δογματική συνέπεια του ότι είναι Θεοτόκος και συμβολίζεται εικονογραφικά με τα τρία αστέρια που έχει στο μαφόριό της και σημαίνουν παρθένος πριν τον τόκο, στη διάρκεια και μετά τον τόκο.

Η Πενθέκτη Οικουμενική (Κωνσταντινούπολη 691-692) στον κανόνα 79 καταδίκασε τα «επιλόχεια» έθιμα της Θεοτόκου καθώς «ἀλόχευτον τόν ἐκ τῆς Παρθένου θεῖον τόκον ὁμολογοῦντες».

Στη Ζ Οικουμενική Σύνοδο (Νίκαια 787) στον όρο πίστεως διαβάζουμε σχετικά: «Ὁμολογοῦμεν δέ καί τήν δέσποιναν ἡμῶν τήν ἁγίαν Μαρίαν κυρίως καί ἀληθῶς Θεοτόκον, ὡς τεκοῦσαν σαρκί τόν ἕνα τῆς ἁγίας Τριάδος Χριστόν τόν Θεόν ἡμῶν… σύν τούτοις δέ καί τάς δύο φύσεις ὁμολογοῦμεν τοῦ σαρκωθέντος δι’ἡμᾶς ἐκ τῆς ἀχράντου Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας, τέλειον αὐτόν Θεόν καί τέλειον ἄνθρωπον γινώσκοντες».

Ο Βασίλειος Τσίγος καταλήγει ότι οι όποιες παραχαράξεις και καινοτομίες σχετικά με το πρόσωπο της Θεοτόκου προήλθαν από μία λανθασμένη και κολοβωμένη χριστολογία κι από παρανόηση του δόγματος της ενανθρωπήσεως, ο όρος Θεοτόκος είναι χριστολογικός και σωτηριολογικός και η ορθόδοξη αλήθεια για τη μητέρα του Χριστού ως Θεοτόκου στηρίζεται σε χριστολογική βάση (Τσίγκου, Βασιλείου, Η διαμόρφωση του όρου «Θεοτόκος» κατά τη διάρκεια των Οικουμενικών Συνόδων και η χριστολογική και σωτηριολογική σημασία του, http://www.apostoliki-diakonia.gr/gr_main/catehism/theologia_zoi/themata.asp?contents=selides_katixisis/contents_mitir.asp&main=katixisi&file=8/8.1.htm ).

Συμπεράσματα

1. Ο όρος «Θεοτόκος» χρησιμοποιείται ευρύτατα από Πατέρες της Εκκλησίας.
2. Συνδέεται με την ένωση των δύο φύσεων στο Χριστό στο ενιαίο πρόσωπο την ώρα της σύλληψης.
3. Είναι όρος που περιλαμβάνεται στους δογματικούς όρους των Συνόδων της Εκκλησίας.
4. Η χρήση του αποτελεί κριτήριο ορθοδοξίας κι η άρνησή του επιφέρει αναθεματισμό.
5. Ο όρος Θεοτόκος διαφυλάσσει την ενότητα του προσώπου του Χριστού και διασφαλίζει τη σωτηρία που θεμελιώνεται στη θεότητα του Χριστού.
6. Ο όρος Θεοτόκος χρησιμοποιείται μαζί με τον όρο «παρθένος» κι εδράζεται στην εκ Πνεύματος αγίου σύλληψη του Χριστού.