Η προσευχή ως δοξολογία και καρποφορία (Ηλίας Λιαμής, δρ. Θεολογίας, Καθηγητής Μουσικής, Πρόεδρος της Συνοδικής Υποεπιτροπής Καλλιτεχνικών Εκδηλώσεων της Εκκλησίας της Ελλάδος)
20 Σεπτεμβρίου 2018
Ο ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ
Η προσευχή ως δοξολογία
Έγκυος ούσα η Παναγία μεταβαίνει στη Ελισάβετ. Ο υμνωδός του Ακαθίστου Ύμνου υπέροχα την παρουσιάζει να αποκαλεί την Παναγία μας ως «δεκτόν πρεσβείας θυμίαμα». Με τον τρόπο αυτό τονίζεται η αποδοχή της προσευχής της από τον Θεό. Είναι η δεομένη προς έναν Θεό, ο οποίος κλίνει το ους και ακούει μέσω της προσευχής της την ανθρωπότητα. Η απάντηση της στον έπαινο που καταθέτει εκείνη, παρουσιάζει την Παναγία σε όλο της το μεγαλείο και την ποιότητα της προσωπικότητάς της. Είναι πλέον ολοκληρωτικά παραδομένη στο θείο θέλημα και ξέρει πως αυτή της η παράδοση θα αποτελεί διαρκές ζητούμενο για κάθε άνθρωπο. Αυτός ο παροξυσμός ευγνωμοσύνης θα μπορούσε να αποτελεί και προσωπική της προσευχή. Κατά πάσα πιθανότητα, σε αυτό το πνεύμα θα κινείτο και η καθημερινή προσευχή της, προσευχή ευγνωμοσύνης και βεβαιότητας περί της δυνάμεως του Υψίστου, δυνάμεως ικανής να αντιπαρατεθεί με την δύναμη των κοσμικών αρχόντων, που οδηγούν στην απόγνωση ολόκληρους λαούς, όχι όμως και εκείνους που ανήκουν στην αγία γενεά της. Εκείνοι, όπως η Παναγία, ξέρει πως ο Κύριος ελέγχει τους δυνάστας και υψώνει τους ταπεινούς, όπως και εκείνην. Πόσες φόρες να είχε άραγε αναπέμψει την προσευχή αυτή, πριν η Ελισάβετ γίνει αυτήκοος μάρτυρας;
«Μεγαλύνει η ψυχή μου τον Κύριον και ηγαλλίασε το πνεύμά μου επί τω Θεώ τω σωτήρί μου, ότι επέβλεψεν επί την ταπείνωσιν της δούλης αυτού. ιδού γαρ από του νυν μακαριούσί με πάσαι αι γενεαί· ότι εποίησέ μοι μεγαλεία ο δυνατός και άγιον το όνομα αυτού, και το έλεος αυτού εις γενεάς γενεών τοις φοβουμένοις αυτόν. ᾿Εποίησε κράτος εν βραχίονι αυτού, διεσκόρπισεν υπερηφάνους διανοία καρδίας αυτών· καθείλε δυνάστας από θρόνων και ύψωσε ταπεινούς, πεινώντας ενέπλησεν αγαθών και πλουτούντας εξαπέστειλε κενούς. αντελάβε το᾿Ισραήλ παιδός αυτού μνησθήναι ελέους, καθώς ελάλησε προς τους πατέρας ημών, τω᾿Αβραάμ και τω σπέρματι αυτού εις τον αιώνα». (Λκ. 1,46-55)
Η ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ
H προσευχή ως καρποφορία
Η στιγμή της Γέννησης του Χριστού πρέπει να απετέλεσε για την Παναγία στιγμή μεγαλειώδη. Είναι εκείνη η στιγμή, που αντικρίζει πρώτη τον Σωτήρα τού κόσμου πρόσωπο προς πρόσωπο. Εκείνον, ο οποίος νοητώς βρισκόταν διαρκώς ενώπιον της, μέσω της προσευχής, Εκείνον, τον οποίον ποθούσε η καρδιά της από την παιδική της κιόλας ηλικία, Εκείνον, που, δι΄ απεσταλμένου Αγγέλου, την βεβαίωσε για την προστασία Του, Εκείνον, που για εννέα μήνες ενοικούσε στο σώμα της. Ο Ίδιος τώρα εμφανίζεται ενώπιον της απτός, ορατός ως άνθρωπος κοινός. Δεν δοκιμάστηκε άραγε η πίστη της εκείνη την ώρα; Τι επιβεβαίωση Θεότητας είχε να της δώσει ένα ασήμαντο βρέφος; Πώς άντεξε το σκάνδαλο; Υπήρξε άραγε άλλο καταφύγιο από την προσευχή; Πού αλλού να στηριζόταν, όταν όλη της η ανατροφή προμηνούσε Μεσσία νικητή, ένδοξο και τροπαιούχο; Αν μέσα στο σπήλαιο ακούστηκε μια προσευχή από εκείνη, θα ήταν οπωσδήποτε προσευχή για εσωτερική γαλήνη και βεβαιότητα των θαυμασίων τού Θεού, αντίβαρο σε μια επανάσταση όλων των διανοητικών δυνάμεων, που αναζητούν απεγνωσμένα στήριγμα. Ίσως να σκέφτηκε: Αυτό το βρέφος είναι ο Χριστός, ο σωτήρας του κόσμου; Το «ναι», το μεγάλο «ναι» που οπωσδήποτε απήντησε δεν μπορεί παρά να αποτελεί καρπό ενός νέου «γένοιτο κατά το ρήμα Σου». Την ώρα της Γεννήσεως, μια μυστική κυοφορία αποδίδει τον ορατό της καρπό, μία προσωπική υπακοή, η δική της υπακοή, αποφέρει μια πανανθρώπινη λύτρωση.
Η προσευχή πλέον της Παναγίας εμπλουτίζεται από έναν καινούργιο σκοπό: Την διαρκή αναγνώριση ενός μυστηρίου. Από εδώ και στο εξής θα βλέπει άνθρωπο, όμως θα πρέπει να κατανοεί Θεό, θα βλέπει ορατές πράξεις, όμως θα πρέπει να αποδέχεται υπερκόσμιες διεργασίες, θα θεωρείται μητέρα υιού, θα νοείται όμως «αστέρος αδύτου Μήτηρ» (Ακάθιστος Ύμνος). Μέσω της Παναγίας οδεύουμε οδόν προσέγγισης μυστηρίων. Η προσευχή μας δεν επιζητά απλώς τον φωτισμό της διανοίας ώστε να κατανοήσει, αλλά την ετοιμότητα της καρδιάς να αποδεχθεί. Μαζί με τους «παίδας Χαλδαίων», καλούμαστε να αναγνωρίζουμε στο βρέφος που η Θεοτόκος κρατεί, «τον πλάσαντα χειρί τους ανθρώπους» και εκείνον που «ει και δούλου έλαβε μορφήν», νοείται ως «Δεσπότης των πάντων».
