H αδιαφάνεια της αμαρτίας

«Αύτη δε εστίν η κρίσις, ότι το φώς ελήλυθεν εις τον κόσμον, και ηγάπησαν οι άνθρωποι μάλλον το σκότος ή το φώς. Ην γαρ πονηρά αυτών τα έργα». (Ιω 3:19)
Υπάρχει μια αδιαφάνεια στην αμαρτία: δεν μπορούμε να δούμε διαμέσου της. Η αμαρτία δε ρίχνει φώς πουθενά αλλού εκτός από τον εαυτό της. Αναφέρεται μόνο στον εαυτό της και γι’ αυτό η ίδια είναι σκοτάδι.
Αντίθετα, είναι στη φύση του φωτός να δίνει πέραν του εαυτού του και ότι φωτίζει γίνεται και το ίδιο φώς μέχρι ενός σημείου. Το φώς πάντοτε διαχέεται. Το φως ποτέ δεν στρέφεται προς τα μέσα.
Στην εικονογραφία η χρήση του φωτός είναι πολύ σημαντική. Γενικά, οι εικόνες ζωγραφίζονται αρχίζοντας από τα σκούρα χρώματα και κάθε στρώμα χρώματος είναι φωτεινότερο. Οι τελευταίες πινελιές αποκαλούνται «το φώς». Συχνά είναι λευκές ( κάποιες φορές χρυσές) και σε κάποιο βαθμό χρωματίζουν τις σκηνές που είναι πιο κοντά στο θεατή. Είναι επίσης σημαντικό το γεγονός ότι συνήθως η σκιά δεν αποτελεί μέρος της εικόνας. Μια εξαίρεση σ’ αυτό το γεγονός αποτελεί η εικονογράφηση σκούρων φιγούρων, όπως οι δαίμονες, εάν και όταν αυτοί ζωγραφιστούν. Πρέπει επίσης να σημειώσουμε  ότι οι φιγούρες αγίων ποτέ δεν ζωγραφίζονται στις εικόνες προφίλ, ούτε τα πρόσωπά τους στρέφονται μακριά από το θεατή ολοκληρωτικά. Μπορεί να τις βλέπουμε να βρίσκονται γυρισμένες λίγο, να ατενίζουν τον Λυτρωτή, αλλά ποτέ δεν θα τις βρούμε σε ξεκάθαρο προφίλ.
Δεν είμαι αγιογράφος, αλλά το λίγο που έμαθα όλα αυτά τα χρόνια είναι διδακτικό και αποτελεί για μένα θέμα συχνής περισυλλογής.  Η χρήση του φωτός και οι κανόνες για τη χρησιμοποίησή του, αποτελούν μια απεικόνιση της άγιας ζωής και του χαρακτήρα της αγιότητας, καθώς επίσης και αυτού της αμαρτίας.
Θυμάμαι μια συζήτηση που είχα κάποτε με ένα εικονογράφο για τα υλικά που χρησιμοποιεί. Το συνηθισμένο μέσο με το οποίο ζωγραφίζουν μια εικόνα είναι egg-tempera( σημείωση μεταφραστή: μια μέθοδος ανάμιξης χρωμάτων με τον κρόκο αυγού και νερού). Ρώτησα και για άλλα υλικά όπως τη λαδομπογιά. Πήρα όμως μια άμεση απάντηση, σχεδόν με αποστροφή. «Όχι είναι αδιαφανής».
Το φως δεν μπορεί να εισέλθει και να περάσει μέσα από τέτοιο μέσο, όπως συμβαίνει με τη χρήση egg-tempera.
Ωστόσο, ο λόγος που γράφω αυτό το κείμενο δεν είναι για να συλλογιστώ την τεχνική της εικονογραφίας αλλά την αδιαφάνεια της αμαρτίας. Μια περισυλλογή γύρω από τις εικόνες είναι πολύ σημαντική, γιατί και εμείς είμαστε εικόνες, και ο εικόνες δεν έχουν πλαστεί για να είναι αδιαφανείς.
Το φως της δόξας του Θεού δεν μας παραχωρείται σαν να είμαστε κάτω από τον προβολέα , όπως οι αντίκες στη βιτρίνα. Το φώς μας φωτίζει και λάμπει σε μας με το να γίνεται μέρος του εαυτού μας και με το να απορρέει από μέσα μας. «Ούτω λαμψάτω το φώς υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς». (Ματ 5:16) Το φώς που διαχέεται από μας δεν είναι δικό μας, αλλά η κατοπτρισμένη δόξα του Θεού. Ούτε τα έργα μας είναι δικά μας, αλλά είναι έργα του Θεού που μας δίδονται κατά χάρη. Έτσι το φως που απορρέει από μας, φανερώνει τη δόξα του Θεού, που είναι ο Δημιουργός κάθε καλού.
Το φώς και η χάρη λάμπουν σε όλα και όλους. Χωρίς τη χάρη του Θεού ( που είναι η ίδια η ύπαρξη Του) τίποτε δεν θα υπήρχε ή θα ζούσε. Η Δημιουργία δεν είναι αυθύπαρκτη αλλά μάλλον εξαρτώμενη.  Η αδιαφάνεια της αμαρτίας δεν είναι μια ιδιότητα του φωτός που την φωτίζει, αλλά μάλλον η ποιότητα της ίδιας της φύσης της, ώστε να αποστρέφεται το φώς και να αναφέρεται μόνο στον εαυτό της. Η πιο συνηθισμένη λέξη που χρησιμοποιούν οι πατέρες για τη ρίζα του κακού είναι η φιλαυτία ( αγάπη του εαυτού). Με την στροφή μας προς τα μέσα και προς την ίδια μας της εξαρτωμένη ύπαρξη, το φώς της χάριτος απλά εξαφανίζεται μέσα μας. Μας δίδεται και το παίρνουμε, διαφορετικά δεν θα υπήρχαμε, αλλά δεν πραγματοποιεί αυτό για το οποίο μας δόθηκε. Δεν  μας φωτίζει ούτε απορρέει από μας. Απλώς εξαφανίζεται μέσα στις σκιές που διατηρούμε μέσα στον εσωτερικό μας κόσμο.
Τέτοιες είναι οι υπαρξιακές κολάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης. Παλιά, νόμιζαν ότι η κόλαση ήταν ένας χώρος όπου δεν ακουγόταν κανένας ήχος, αλλά αύτη η ησυχία δεν ήταν η σιωπή του παραδείσου, αλλά το άφωνο κενό, στο οποίο δεν ακούγεται καμιά δοξολογία και ευχαριστία. Δεν είναι μια γεμάτη αλλά μια άδεια σιωπή. « Στον τάφο ποιος θα σου δώσει ευχαριστία;»
(Ψαλ 6:5)
Όταν ο Ιώβ αναφέρεται στην κόλαση λέει:
Πηγαίνω σ’ ένα χώρο όπου δεν υπάρχει επιστροφή,
στη χώρα του σκότους και στη σκιά του θανάτου,
ένας χώρος τόσο σκοτεινός όσο το ίδιο το σκοτάδι,
όπως τη σκιά του θανάτου χωρίς καμιά τάξη,
εκεί όπου ακόμα και το φώς είναι σκοτάδι.
Ωστόσο, πρέπει να αντιληφθούμε τον Άδη και την  κόλαση μεταφυσικά, γιατί ήδη τις καταλαβαίνουμε στο υπαρξιακό επίπεδο, αφού ο Ιησούς μάς έδωσε την εικόνα της προτίμησης του σκοταδιού από το φώς ( αφού τα έργα μας είναι πονηρά). Κανένα φώς δεν απορρέει από τις κακές πράξεις γιατί δεν είναι έργα της χάριτος. Αντίθετα αυτές είναι οι δικές μας αυτό- ενεργούμενες πράξεις  που έχουν μια ολοκληρωτική αυτό- αναφορά. Όταν  έρχονται στο φώς, φαίνονται να μην διαθέτουν αληθινή ύπαρξη. Είναι αδιαφανείς.
Με αυτή την έννοια, η μετάνοια μπορεί εύκολα να γίνει κατανοητή. Είναι η μεταστροφή από το σκοτάδι στο φώς. Η κραυγή της μετάνοιας δεν είναι: « Υπόσχομαι να μην κάνω κακές πράξεις από τώρα και στο εξής», αλλά « Κύριε ελέησόν με!» Δεν έχουμε καθόλου καλές πράξεις δικές μας να δείξουμε. Δεν έχουμε καμιά αυτό- αναφορά που να έχει το χαρακτήρα της προσφοράς. Αντιθέτως λέμε: « Τα Σα εκ των Σων». Το « Κύριε ελέησόν με» είναι μια κραυγή φωτός και μια στροφή προς το φώς. Είναι η αποστροφή της υπάρξεως της αυτό- αναφοράς και ο προσεταιρισμός της αληθινής ύπαρξης, ή οποία βιώνει μέσα στο φώς και διαμέσου του φωτός.
«Ει τινός το έργον κατακαήσεται, ζημιωθήσεται, αυτός δε σωθήσεται, ούτως δε ως δια πυρός»( Α Κορ.3:15)
Το να ζει κανείς ως εικόνα Θεού, σημαίνει να ζει ολοκληρωτικά στο φώς του Θεού- η αδιαφάνεια της ψυχής μας μεταμορφώνεται.
«Ημείς δε πάντες ανακεκαλυμμένω προσώπω την δόξαν Κυρίου κατοπτριζόμενοι την αυτήν εικόνα μεταμορφούμεθα από δόξης εις δόξαν, καθάπερ από Κυρίου Πνεύματος» (Β Κορ. 3:18).
Και επίσης:
Αν περιπατούμε στο φώς όπως Εκείνος είναι το φώς, κοινωνούμε ό ένας με τον άλλον και το αίμα του Υιού του Θεού, του Ιησού Χριστού, μάς καθαρίζει από κάθε αμαρτία.

Μετάφραση από: http://fatherstephen.wordpress.com/2010/01/12/the-opacity-of-sin/