Το ποίημα της 87ης γιαγιάς από την κατεχόμενη Κυθραία

Είμουν καλή νοικοτζυρά που ‘μουν εις το χωρκόν μου

τζαι τίποτε δεν έλειπεν που το νοικοτζυρκόν μου.

 

Τζαι τώρα είμαι νοικοτζυρά, το σπίτιν εν δικόν μου

τζαι τιποτα δεν λείφκουμαι που το νοικοτζυρκόν μου

Τριγύρω μου έσιει δεντρά τζαι φκιόρα(=λουλουδια) μυρισμένα

που μου θυμίζουν την Τζιυρκάν(=Κυρθραία) όπως που ναν συγγενικά

αμμά εν ξωμακρισμένα.

 

Θυμούμαι τους γειτόνους μου που μαστον σαν τα αδέρφκια

η νύχτα μας εχώριζεν τζι’ ούλλοι μας εζηλέφκαν

Δίπλα απο το σπίτι μου είχα την εκκλησία

με την χρυσήν την Παναγιά που ‘ρτεν τζι’ αυτή στην προσφυγιάν.(βλέπε ιστ. υπόβαθρο)

 

Βοήθα χρυσή μου Παναγιά σύντομα να ‘ρτει η λευτεριά

ν’ αφήσουμεν την προσφυγιάν

να πάμεν πίσω στην Τζιυρκάν τζαι με λαμπάδες ται τζιερκά

ν’ ανοίξουμεν την εκκλησιάν τζιαι να προσευχηθούμεν

τον Παντοδύναμον Θεόν να τον ευχαριστούμεν.

 

Χρυστάλλα Νικολάου εκ Κυθραίας, 1974

 

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΥΠΟΒΑΘΡΟ

Τουρκική εισβολή

Στις 20 Ιουλίου 1974, σαράντα περίπου χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες, υπό την υποστήριξη της Τουρκικής Αεροπορίας και του ναυτικού εισέβαλαν παράνομα και κατά παράβαση του καταστατικού χάρτη του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στις βόρειες ακτές της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η απόβαση των Τουρκικών στρατευμάτων που ολοκληρώθηκε σε δύο φάσεις, με ένα μήνα σχεδόν διαφορά η πρώτη από τη δεύτερη, είχε σαν αποτέλεσμα την παράνομη κατοχή του 37% της Κυπριακής Δημοκρατίας. Περίπου 200.000 εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους, έγιναν πρόσφυγες στην ίδια τους την πατρίδα, περίπου 4.000 νεκροί, και 1.619 δηλώθηκαν αγνοούμενοι. 

Κυθραία 

Η κωμόπολη της Κυθραίας βρίσκεται στη γεωγραφική περιφέρεια της Μεσαορίας, 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της επαρχίας Λευκωσίας στην οποία ανήκει. Είναι κτισμένη στις νότιες υπώρειες του Πενταδακτύλου, με τα βόρεια σύνορα της να ταυτίζονται με τα σύνορα των επαρχιών Λευκωσίας και Κερύνειας.

Η κωμόπολη της Κυθραίας συγκαταλέγεται στους δήμους της Λευκωσίας και αποτελείται από 6 ενορίες κι είναι κατάσπαρτη από εκκλησίες. Οι ενορίες αυτές είναι: Αγία Μαρίνα, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ανδρόνικος, Συρκανιά,, Xαρδακιώτισσα και Χρυσίδα. Από τις εκκλησίες οι πιο αξιοσημείωτες είναι του Αγίου Ανδρονίκου, της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας, της Αγίας Άννας με εικονοστάσι και εικόνα της Παναγίας που χρονολογούνται στο 17ο αιώνα και της Αγίας Μαρίνας. 

Παναγία Χαρδακιώτισσα ή Χορδακιώτισσα

Η εκκλησία της Παναγίας της Χαρδακιώτισσας εγκαινιάστηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο το 1912. Σε αυτή βρισκόταν η αργυρεπίχρυση εικόνα της Παναγίας έργο του Ιωαννίνιου Αρχιμανδρίτου το 1814. η εικόνα αυτή μεταφέρθηκε στην Κυθραία το 1453 μετά την αλωση της Κωνσταντινούπολης από κάποιο Χορδάκη που πιθανό σε αυτό να οφείλεται η ονομασία Χαρδακιώτισσα ή Χορδακιώτισσα. Κατά τη συντήρηση της εικόνας στο εργαστήρι της Ιεράς Αρχιεπισκοπής αφού διασώθηκε από τον επίτροπο Μιχαήλ Κυριάκου και μεταφέρθηκε στην προσφυγιά κατά την εισβολή του 1974 και τον εκτοπισμό, βρέθηκε κάτω από το κάλυμμα μια άλλη εικόνα, εκείνη της Παναγίας της Οδηγήτριας η οποία φυλάσσεται στον Ιερό ναό της Παναγίας Παλλουριώτισσας στη Λευκωσία.

 

Της Χαρδακιώτισσας Κυρά

Οδηγήτρα Παναγιά

Παράβλεψε τα κρίματα μας

κι οδήγησε τα βήματα Κυρά

στη δική σου εκκλησιά

με τα καντήλια τα σβηστά

να τ’ ανάψουμε ένα δείλι

να γευθούν χαρά τα χείλη