Η Οξφόρδη συναντά τον Μ. Αλέξανδρο

Ο Αλέξανδρος "λύνει" τον Γόρδιο Δεσμό. Έργο του Andre Castaigne 1898-1899

Της Γιωτας Συκκα

Η κορυφή των αρχαιολογικών μουσείων, το Ashmolean, προβάλλει το «ελληνικό βασίλειο των Μακεδόνων»

Αφού τον M. Αλέξανδρο τον έπιασαν από τα Σκόπια μέχρι το Χόλιγουντ, επιτέλους κινητοποιηθήκαμε. Καταλάβαμε ότι όσα χρόνια κι αν περάσουν θα είναι πάντα στο προσκήνιο. Οσο για το 2011, αφιέρωμα δεν ετοιμάζει μόνο το Λούβρο αλλά και το Ασμόλεαν. Το πανεπιστημιακό μουσείο της Οξφόρδης –το μεγαλύτερο διεθνές κέντρο των κλασικών σπουδών– θα υποδεχθεί στις πρόσφατα ανακαινισμένες αίθουσές του ευρήματα που βγαίνουν για πρώτη φορά από τα θησαυροφυλάκια και τις αποθήκες. Με εξαίρεση, μάλιστα, ένα πορτρέτο από την Πέλλα, όλα τα αντικείμενα προέρχονται από τις Αιγές, το λίκνο της βασιλικής δυναστείας και συγχρόνως το πατροπαράδοτο κέντρο των Μακεδόνων από τον καιρό της εγκατάστασής τους στα βόρεια του Ολύμπου.

Mικρά κομψοτεχνήματα, αλλά και θραύσματα, όστρακα, καρφιά, καμένες μάζες κ.ά. που σχετίζονται άμεσα με τη μακεδονική δυναστεία, ίσως κάνουν κάποιους να αναρωτηθούν για την παρουσία τους. Ωστόσο, βασικό κριτήριο της επιλογής τους αποτέλεσε η προσπάθεια της παρουσίασης των ανασκαφικών δεδομένων – συμφραζομένων που οδηγούν σε απόλυτα κρίσιμες ιστορικές ταυτίσεις και ερμηνείες (π.χ. βασιλικές ταφικές πυρές και ομηρικά έθιμα ταφής, χρονολογήσεις κ.ο.κ.).

Η ζωή στο βασίλειο

Η έκθεση «Από τον Ηρακλή στον Αλέξανδρο: Ο θρύλος της Μακεδονίας, ένα ελληνικό βασίλειο στην εποχή της δημοκρατίας» που έχει ως υπότιτλο «Θησαυροί από τις Αιγές, τη Μητρόπολη των Μακεδόνων» (7 Απριλίου ώς 29 Αυγούστου 2011) είναι σαφές πως θέλει να ταράξει τα νερά.

Παρουσιάζει περίπου 550 αντικείμενα που αποκαλύφθηκαν την τελευταία 20ετία, ακόμη και πρόσφατα του 2008, των οποίων για πρώτη φορά θα δούμε και τη δημοσίευση στον σχετικό κατάλογο. Η αρχαιολόγος Αγγελική Κοτταρίδη, άλλωστε, δεν κρύβει τις προθέσεις της. «Σε ένα μουσείο όπως αυτό που δέχεται 1 εκατ. επισκέπτες το χρόνο, για έξι μήνες θα είναι αναρτημένο σε μπάνερ στην πρόσοψή του ο τίτλος «Macedon an Hellenic Kingdom».

Τα αντικείμενα που επελέγησαν θα αποτελέσουν έναυσμα επιστημονικού διαλόγου. Ζητούμενο δεν είναι να προσελκύσουν μόνο την ακαδημαϊκή κοινότητα όσο να κερδίσουν το ευρύ κοινό. Πώς θα επιτευχθεί αυτό;

Βίντεο, φωτομωσαϊκά, τρισδιάστατες ψηφιακές αναπαραστάσεις, θα ενισχύσουν την παρουσίαση του πρωτότυπου υλικού (όπλα, αγγεία, κοσμήματα κ.ά.) που παρουσιάζει τη δυναστεία των Τημενιδών ( γενεαλογικό δένδρο των βασιλέων από τον Δία και τον Ηρακλή μέχρι τον Αλέξανδρο Δ΄.) Οπλα του μακεδονικού στρατού δείχνουν τον πόλεμο αλλά και τις αγαπημένες συνήθειες όπως το κυνήγι με την παρουσίαση ενός μαρμάρινου συντάγματος που χρονολογείται γύρω στα 340 – 330 π.Χ. Ο κόσμος του βασιλιά και των εταίρων του, καθρεφτίζουν τη λειτουργία του μακεδονικού βασιλείου, τα έθιμα ταφής και τις βασιλικές ταφικές πυρές.

Οσο για τον ρόλο της γυναίκας στη μακεδονική αυλή –πριγκίπισσες, βασίλισσες, πρωθιέρειες– είναι από τις ενότητες οι οποίες θα κερδίσουν τις καρδιές του γυναικείου κοινού.

Κοσμήματα, σκεύη τουαλέτας, αλλά και αντικείμενα με ιερό – συμβολικό χαρακτήρα, όπως τα μοναδικά πήλινα κεφάλια των θεϊκών και δαιμονικών ξοάνων, που βρέθηκαν σε τάφους της συστάδας των βασιλισσών βοηθούν να προσεγγίσουμε τις γυναίκες των Τημενιδών από τα μέσα του 6ου προχριστιανικού αιώνα ώς τα χρόνια του Φιλίππου Β΄ με αποκορύφωμα την ίδια την Ευρυδίκη, μάνα τριών βασιλιάδων και γιαγιά του Μεγαλέξανδρου, τη γυναίκα που διαχειρίστηκε την εξουσία σαν να ήταν άντρας.

Το συμπόσιο αποκαλύπτει τη λαμπρότητα των περίφημων βασιλικών συμποσίων της εποχής, ενώ η έκθεση κλείνει με τις Αιγές, το οικοδομικό πλάνο του Φιλίππου Β΄, όπου πρωταγωνιστεί το ανάκτορο. Σχέδια, φωτογραφίες και τρισδιάστατες αναπαραστάσεις το παρουσιάζουν αυτόνομα αλλά και ενταγμένο στο γενικότερο πολεοδομικό σύστημα της πόλης.

Η διοργάνωση της έκθεσης περιλαμβάνει ακόμη ανοιχτά σεμινάρια και πρωτότυπες παρουσιάσεις κάθε εβδομάδα από ειδικούς επιστήμονες και ερευνητές με θέματα αρχαιολογίας, ιστορίας, επιγραφικής σχετικά με την προαλεξάνδρεια Μακεδονία.

Αλήθειες και σκοπιμότητες

Για την αρχαιολόγο Αγγ. Κοτταρίδη η έκθεση επιχειρεί κάτι ουσιαστικότερο. Τεκμηριώνει ότι η Μακεδονία είναι ελληνική από τα γεωμετρικά χρόνια. Η προϊσταμένη του τμήματος Μουσείων, Εκθέσεων και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων της ΙΖ΄ ΕΠΚΑ, πάλεψε γι’ αυτό. Κι όπως τονίζει: «Στόχος είναι να παρουσιαστεί μια απλή αλήθεια που για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων από την ίδια την αρχαιότητα ακόμη –για να θυμηθούμε τον Δημοσθένη– συχνά συσκοτίσθηκε και παραποιήθηκε».

Aυτή η αλήθεια που αποκαλύπτεται βήμα βήμα από τον καιρό της μεγάλης ανακάλυψης του Ανδρόνικου, είναι πως «το βασίλειο των Μακεδόνων δεν ήταν τίποτε άλλο παρά ένα από τα πολλά ελληνικά φυλετικά κρατίδια της Γεωμετρικής Εποχής που, όπως συνέβη και με άλλα αντίστοιχα μορφώματα που βρέθηκαν στην περιφέρεια των μεγάλων πολιτικοκοινωνικών εξελίξεων του ελλαδικού Νότου, διατήρησε δομές και παραδόσεις της ομηρικής εποχής, ενώ στην Αθήνα και σε πολλές άλλες πόλεις–κράτη εγκαθιδρυόταν και εδραιωνόταν η δημοκρατία».

Στην έκθεση του μουσείου Ασμόλεαν (η συνδιοργάνωσή της εγκρίθηκε προχθές από το ΚΑΣ) η κυρίαρχη επιλογή είναι περισσότερο ιστορική παρά αρχαιολογική.

Στον κατάλογο θα παρουσιαστούν τα αντικείμενα των ανασκαφών από την αρχαϊκή νεκρόπολη, βασιλικές ταφικές συστάδες Β και Γ που έκανε η Αγγ. Κοτταρίδη, αλλά και ευρήματα από το ιερό της Εύκλειας και την ταφή Heuzey III που έφεραν στο φως η Χ. Παλιαδέλη και η Σ. Δρούγου οι οποίες συγγράφουν τα σχετικά κεφάλαια.

Πηγή: Καθημερινή