Η φωνή των Πατέρων

Ενοχλεί γενικά τον άνθρωπο η σκέψη ότι αυτοί που είναι, αυτό που έχει, το  οφείλει στους «πατέρες», στις γενεές που πέρασαν. Θέλει να αισθάνεται την ανάγκη να βεβαιώνει τη δική του ύπαρξη, να αυτοβεβαιώνεται, να χαίρεται τη δική του συμβολή. Μικροχαρής η στάση αυτή· περιορίζει τον άνθρωπο στις ψυχολογικές αντιδράσεις, στο στενό κλοιό του εγώ, ή του παρόντος μόνο· δεν του επιτρέπει να χαρεί και να ζήσει με τρόπο βαθύ την παρουσία του ανθρώπου μέσα στους αιώνες· με λίγα λόγια δεν ταυ επιτρέπει να ζήσει μέσα του τον άνθρωπο σαν ον που δημιουργεί ιστορία. Δημιουργός ιστορίας είναι ουσιαστικά ο άνθρωπος. Και ιστορία θα πει συνεχής και αδιάκοπη πορεία, όπου τα βήματα του παρόντος, συνεχίζουν το βηματισμό του παρελθόντος και οδεύουν προς το μέλλον. Τα βήματα του παρόντος είναι αυτά που είναι, διότι συνεχίζουν τον βηματισμό του παρελθόντος ή καλύτερα, έχουν το νόημα που έχουν, γιατί είναι γεμάτα και ιστορία.

Μοναδικό και ανεπανάληπτο είναι το ιστορικό γεγονός, και μάλιστα όσο περισσότερο μοναδικό και ανεπανάληπτο τόσο περισσότερο ιστορικό γεγονός. Και όμως την ίδια ώρα που είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο εκφράζει ένα σημείο, ένα σταθμό στην ιστορική πορεία του ανθρώπου, είναι γεμάτο, είναι θρεμμένο από ιστορία.

Η ιστορική μνήμη λοιπόν, η μνήμη του παρελθόντος είναι απαραίτητο και ζωτικό στοιχείο για την πορεία και του ατόμου και του έθνους. Και ιστορική μνήμη θα πει όσο το δυνατό καθαρή συνείδηση του νοήματος του έργου των «πατέρων», συνείδηση που να γίνεται οδηγητική φωνή στο βηματισμό του παρόντος.

Δεν μπορούμε, νομίζω, εμείς οι Νεοέλληνες να είμαστε υπερήφανοι για την ιστορική μας μνήμη. Παρουσιάζει σημαντικά χάσματα και τρωτά απέναντι του έργου των πατέρων μας. Άμεσοι πατέρες μας είναι οι γενεές από την άλωση της Πόλης και εδώ, αυτές που, στηριγμένες πάνω στους θησαυρούς του παρελθόντος, συγκρότησαν και στήριξαν την νεοελληνική, τη δική μας ιστορία, της έδωσαν την ιδιοτυπία της, το δικό της νόημα και χαρακτήρα· αυτές που με το πνευματικό τους γενικά έργο, με τις αξίες που δημιούργησαν, τίμησαν και έζησαν, μας έδωσαν το δικαίωμα να μιλούμε για Νεοελληνική Παιδεία. Όλο αυτό το έργο, και μάλιστα στο σπουδαιότερο τμήμα του, εκείνο που κατεργάστηκαν οι ως το ’21 γενεές με τον ζήλο και τον οίστρο για την προκοπή και την απελευθέρωση του Γένους δεν μπορούμε δυστυχώς να πούμε ότι το γνωρίζουμε, ούτε, φυσικά ότι το ζούμε, γιατί δεν το μελετούμε, τουλάχιστον όσο πρέπει. Είναι γνωστό όμως ότι την πνευματική παράδοση, την Παιδεία -όχι την εκπαίδευση- ενός έθνους την δημιουργεί η ακατάπαυστη μελέτη, με την οποία ανανεώνονται τα παραδομένα πνευματικά κεφάλαια, ενσωματώνονται στον κορμό του παρόντος και με νέα ζωή και τρόπο κάθε φορά πραγματώνονται. Μόνο τότε μπορούμε να μιλούμε για πνευματική παράδοση, για πνευματική ζωή. Όταν υπάρχει η αίσθηση, ότι συνεχίζεις έργο που σου παρέδωσαν οι πατέρες, όταν αισθάνεσαι δεμένος με αυτό, και έρχεσαι με τη σειρά σου να το ζήσεις και συ, να το συζητήσεις και να το δουλέψεις με τις δικές σου δυνάμεις. Τέτοια πορεία οδηγεί στην δημιουργία πραγματικού πολιτισμού, πραγματικού πνευματικού βίου. Όλοι οι μεγάλοι πολιτικοί, όπως διδάσκει η ιστορία, είναι θεμελιωμένοι πάνω σε πλούσια και ζωντανή παράδοση, την οποία κάθε γενεά, συνεχίζοντάς την, την ανανέωνε και την πλούτιζε.

Για να πας πιο πέρα, πρέπει να γνώριζες τί έχει γίνει, και όσο καλύτερα και βαθύτερα το γνωρίζεις, τόσο καλύτερα προχωρείς με ασφάλεια, με γνώση, με βάθος. Τούτο είναι, πιστεύω, το βαρύτερο χρέος των πνευματικών ανθρώπων κάθε γενεάς, να αποκαλύπτουν με τον καλύτερο τρόπο τους πνευματικούς θησαυρούς των πατέρων, να βοηθούν την συγκρότηση ζωντανής παράδοσης, και την ίδια ώρα με την δική τους συμβολή να την ανανεώνουν.

του Β. Ν. Τατάκη