Γενικά Θέματα

Οι εκπλήξεις του Θεού.

26 Ιανουαρίου 2011

Οι εκπλήξεις του Θεού.

ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: Η ΕΛΠΙΣ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΠΕΡΑΤΩΝ ΤΗΣ ΓΗΣ(Γ)

Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου

Η. Ελευθερία και πρόσωπο – Παραδείγματα από τη φύση

Ας μεταβούμε από την έννοια της πίστεως σε αυτό που ονομάζεται ελευθερία. Η ελευθερία στη Δύση νοείται ως δικαίωμα που μάλιστα διεκδικείται. Κι εμείς, οι σύγχρονοι άνθρωποι, τα προϊόντα του πολιτισμού αυτής της εποχής, έτσι το καταλαβαίνουμε. Ξεσηκώνονται τα παιδάκια του νηπιαγωγείου και κάνουν κατάληψη, διότι, από αυτή την ηλικία πληροφορούνται τα δικαιώματά τους απαιτούν εδώ και τώρα να ασχοληθεί υποτελικά μαζί τους ο Υπουργός Παιδείας. Είναι δικαίωμα τους! Ελευθερία σημαίνει κάνω ό,τι θέλω.

Στην Ορθόδοξη όμως παράδοση μας, η ελευθερία έχει δυο άλλα στοιχεία: τον σεβασμό της διαφορετικότητας ως εκφράσεως του προσώπου και της μοναδικότητας επίσης ως εκφράσεως του προσώπου. Θα αναφέρω και γι’ αυτό δύο παραδείγματα από τη βιολογία.

Το πρώτο, ότι δυο γονείς μπορούν να γεννήσουν 1040 διαφορετικά παιδιά. Ο αριθμός είναι ασύλληπτος, 109 είναι ένα δισεκατομμύριο, 1012 ένα τρισεκατομμύριο, δεν είναι όλοι οι άνθρωποι που πέρασαν από αυτόν τον πλανήτη. Φανταστείτε από εκεί και πέρα μέχρι το 40, για τί νούμερο μιλάμε. Πόσο διαφορετικοί είμαστε εσείς κι εγώ. Και δυο δίδυμα ακόμη αδέλφια έχουν αρκετές διαφορές, έστω κι αν δεν φαίνονται με πρώτη ματιά. Και είναι τόσο ωραίο που είμαστε διαφορετικοί. Κι εμείς τη διαφορετικότητά μας θέλουμε να τη χαλάσουμε, θέλουμε να πείσουμε τον άλλον να γίνει σαν εμάς. Και δεν θέλουμε να βοηθήσουμε τον άλλον να γίνει αυτό που του δίνει ο Θεός, την ευκαιρία να γίνει μέσα του και να είναι διαφορετικός από εμάς. Δεν μπορούμε να χαρούμε τη διαφορετικότητά μας. Θέλει μία ταπείνωση αυτό.

Θα πάω και στη μοναδικότητα. Λέμε πολλές φορές «ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη». Αν είναι δυνατόν ένας άνθρωπος από μόνος του κάτι να καταφέρει! Θα σας πω τώρα τί μπορεί να κάνει. Υπάρχουν κάτι πρωτεΐνες, μακρομόρια με 2.000 άτομα και ρίζες στη σειρά. Στην άκρη υπάρχει μία κοινή χημική ρίζα. Αν την αλλάξουμε με μία άλλη, είναι δυνατόν η πρωτεΐνη να αλλάξει εντελώς ιδιότητες, να γίνει κάτι το εντελώς διαφορετικό. Αυτό καλείται και ο καθένας μας να κάνει· να αλλάξει όλο αυτό το μακρομόριο της κοινωνίας μεταβαλλόμενος ο ίδιος. Η δική του αλλαγή στον δικό του εσωτερικό πνευματικό χώρο μπορεί να λειτουργήσει ως μεταμόρφωση του σύμπαντος ολοκλήρου. Αυτό είναι η αξία της μοναδικότητας του προσώπου του καθενός μας. Είμαστε ανεπανάληπτοι όλοι μας. Δεν είμαστε ίδιοι αλλά είμαστε ίσοι στα δικαιώματα και αδελφοί στην ελευθέρα επιλεγμένη θέση του τελευταίου.

Θ. Ηθική ή αγιότητα;

Θα ήθελα τώρα να δώσουμε λίγο περισσότερο προσοχή στη διαφορά του ηθικού από το άγιο. Πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό που διακηρύσσουμε και στα παιδιά μας. Θέλουμε να κάνουμε τα παιδιά μας σωστά και θέλουμε κι εμείς οι ιερείς να φτιάξουμε σωστούς χριστιανούς. Θα σας πω πόσο λάθος είναι αυτό το σωστό που θέλουμε να κάνουμε. Έρχεται η αγκαλιά της Εκκλησίας μας την περίοδο του Τριωδίου και μας δημιουργεί αιφνιδιασμούς τους οποίους δεν τους καταλαβαίνουμε δυστυχώς. Συγκρίνει την πρώτη Κυριακή έναν Φαρισαίο -έναν άνθρωπο της θρησκείας, της ελεημοσύνης, των αγαθών έργων, έναν σωστό- με έναν Τελώνη -έναν άνθρωπο της εκμετάλλευσης, της σκληρότητας, τέτοιοι ήταν οι τελώνες-  που δεν είχε τίποτε άλλο εκτός από τη συντριβή και την ταπείνωση της στιγμής. Και ο Κύριος προκρίνει τον δεύτερο· όχι τον ηθικό, όχι τον σωστό αλλά τον μετανιωμένο.

Την επόμενη Κυριακή η Εκκλησία μας παρουσιάζει έναν άσωτο, ο οποίος με θράσος παίρνει, το επιβάλλον μέρος της ουσίας του από τον πατέρα του. Φεύγει και ζει έκλυτο και ακόλαστο βίο. Κατασπαταλά και καταστρέφει τα πάντα. Τελικώς «έρχεται εις εαυτόν» και επιστρέφει στο σπίτι του. Κι εκεί ο πατέρας κάνει μία μεγάλη αδικία υπέρ αυτού· την αδικία του να τον συγχωρήσει, του να μην του απονείμει αυτό που του άξιζε και που θα έπρεπε να του αποδώσει βάσει του νόμου και του δικαίου. Δεν τηρεί το δίκαιο. Και τον συγκρίνει η Εκκλησία μας με έναν πρεσβύτερο αδερφό, ο οποίος μάλιστα όταν γύρισε ο άσωτος έλειπε στη δουλειά ο κακομοίρης. Χρόνια διακονούσε μέσα στο σπίτι. Ήταν παιδί του σπιτιού και της εργασίας. Εμφανίζει όμως μία σκληρότητα τέτοια ώστε στη σύγκριση μεταξύ των δύο μπαίνει ο μεγάλος αδερφός στον παρονομαστή και ο άσωτος στον αριθμητή.

Και φτάνουμε στη Μεγάλη Εβδομάδα. Από τη μία μεριά ένας ληστής, ένας εκατόνταρχος, ο επικεφαλής του εκτελεστικού αποσπάσματος. Μία πόρνη τη Μεγάλη Τετάρτη και από την άλλη μεριά οι μαθητές, αυτοί που τόσα χρόνια ήταν μαζί με τον Κύριο, οι σωστοί που ενοχλούντο από τη Χαναναία ή τους συνοδούς του παραλυτικού. Οι δεύτεροι εγκαταλείπουν, κάποιος αρνείται, ένας προδίδει. Οι πρώτοι μόνον ομολογούν. Μάλιστα η πόρνη ούτε λέξη δεν βγάζει, απλώς κάνει μία πράξη. Και προκρίνονται αυτοί που δεν είναι ηθικοί, όπως η πόρνη· αυτοί που είναι σκληροί, όπως οι τελώνες· αυτοί που ζουν μετά πορνών. Όπως ο άσωτος· αυτοί που έρχονται να επιβεβαιώσουν τον θάνατο του Κυρίου, όπως ο εκατόνταρχος. Και τελικά χάνουν το παιχνίδι οι μαθητές, ο πρεσβύτερος υιός, ο Φαρισαίος.

I. Οι εκπλήξεις του Θεού

Στο Ευαγγέλιο της Μεγάλης Τετάρτης το βράδυ υπάρχει μια υπέροχη μικρή περικοπή, η οποία με έναν μυστικό τρόπο δείχνει το κριτήριο του Θεού, απόλυτα συμβατό με τα προηγούμενα. Διαβάζουμε από το κατά Λουκάν Ευαγγέλιο μια περικοπή κατά την οποία διαπληκτίζονται οι μαθητές, λίγο προ του Μυστικού Δείπνου και της παραδόσεως των Μυστηρίων, ποιος θα είναι πρώτος. Και αντί ο Κύριος να τους επιπλήξει, αφού τους λέει ότι αυτός που θα επιλέξει τη θέση του τελευταίου θα είναι πρώτος, λέει «υμείς δε έστε οι διαμεμενηκότες μετ’ εμού εν τοις πεφασμοίς μου» (Λουκ. κβ’ 28). Τους επαινεί διότι αυτοί οι οποίοι τελικώς έχουν μείνει κοντά και μαζί του στους πειρασμούς του. Και γι’ αυτό τους υπόσχεται το έξης: «Καγώ διατίθεμαι υμίν καθώς διέθετό μοι ο πατήρ μου βασιλείαν, ίνα εσθίητε και πίνητε επί της τρα­πέζης μου εν τη βασιλεία μου» (στ. 29). Και κάτι ακόμη «και καθίσεσθε επί θρόνων κρίνοντες τας δώδεκα φυλάς του Ισραήλ» (στ. 30).

Ενώ αποδεικνύεται, ότι είναι φιλόδοξοι, φίλαρχοι  -όχι μόνον ο Ιωάννης και ο Ιάκωβος αλλά και όλοι οι υπόλοιποι, αφού ενοχλήθηκαν επειδή και αυτοί φιλοδοξούσαν ποιος θα είναι πρώτος, ο Κύριος στην ουσία αγνοεί την αδυναμία τους και παρά πάσαν προσδοκίαν τους υπόσχεται ανταμοιβές. Επαινεί ότι μείνανε μαζί Του εν τοις πειρασμοίς Του, ποιοί; αυτοί που αμέσως μετά στη Γεθσημανή θα Τον αφήσουν και στον σταυρό θα Τον εγκαταλείψουν. Και προχωρεί ότι για εσάς έχω ετοιμάσει τέτοια τράπεζα στη Βασιλεία μου σαν αυτή που μου έχει ο Πατέρας μου. Φοβερό πράγμα! Μιλάει για καινό δείπνο και λέει ότι οι μαθητές θα κρίνουνε τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ και αμέσως μετά κάνει μία αποκάλυψη στον Πέτρο και του λέει ότι θα Τον αρνηθεί. Μιλάει σε αρνητές, μιλάει σε δειλούς, μιλάει σε φιλόδοξους και τους προσφέρει, χωρίς να τους καταλογίζει τα ελαττώματά τους, υποσχέσεις καινής ζωής, καινής βασιλείας, να κρίνουν τις δώδεκα φυλές του Ισραήλ. Είναι δυνατόν; Τί άραγε να σημαίνουν όλα αυτά;

[…]

Θα κλείσω κάνοντας μία αναφορά και στην ταπείνωση. Μεγάλη έννοια η ταπείνωση. Γιορτάσαμε τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος με αποκορύφωμα τη Μεγάλη Παρασκευή. «Ο λόγος ο του σταυρού» είναι «Ιουδαίοις μεν σκάνδαλον Έλλησι δε μωρία, αυτοίς δε τοις κλητοίς, Ιουδαίοις τε και Έλλησι Θεού δυναμις και Θεού σοφία». Ο Σταυρός παραπέμπει στην άκρα ταπείνωση του Κυρίου, αλλά καταδεικνύει και την οδό της δικής μας γνήσιας ταπεινώσεως. Το να πιστέψει κανείς σε Θεό που έγινε άνθρωπος, αποτελεί την πρώτη κένωση. Το να δεχθεί ότι ο Θεός πεθαίνει για μας επί του Σταυρού αποτελεί ένα δεύτερο επίπεδο ταπείνωσης. Είναι δυνατόν; Σ’ αυτό μας προκαλεί η Ορθοδοξία. Αυτό δεν έχει ερμηνεία. Αυτό δεν έχει λογική. Ούτε η παρθενική Γέννηση, ούτε η εκ νεκρών Ανάσταση, ούτε η Σταύρωση του Θεού. Για εμάς όμως, μέσα στην Ορθόδοξη παράδοση, αυτό αποτελεί την πρόκληση μιας ταπεινής τοποθέτησης απέναντι στο μυστήριο του Θεού που δεν το καταλαβαίνουμε δυστυχώς, αλλά ευτυχώς μας υπερβαίνει.

Διερωτόμαστε πολλές φορές, γιατί υπάρχει αδικία, γιατί υπάρχει πόνος, γιατί υπάρχει δυστυχία ή πόλεμοι σε αυτόν τον κόσμο; Πού είναι ο Θεός; Ευτυχώς που υπάρχουν όλα αυτά. Στον κόσμο που ζούμε αν δεν υπήρχαν αυτά που γεννούν αυτήν την ταπείνωση του Σταυρού για την οποία μιλήσαμε προηγουμένως, δεν θα υπήρχε η αγιότητα, η έκφραση της χάριτος, η ψηλάφηση του Θεού από αυτόν τον κόσμο.

Κ. «Η Ελπίς πάντων των περάτων της γης»

Θα κλείσω με την κατάληξη του Ευαγγελίου του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου: «πορευθέντες». λέει ο Κύριος στους μαθητές, «μαθητεύσατε πάντα τα έθνη, βαπτίζοντες αυτούς εις το όνομα του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν και ιδού εγώ μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας έως της συντέλειας του αιώνος» (Ματθ. κη’ 19­-20). Από την υπέροχη αυτή κατακλείδα και προτροπή του Κυρίου, διαλέγουμε τρία σημεία: Το πρώτο «διδάσκοντες αυτούς τηρείν πάντα όσα ενετειλάμην υμίν» το δεύτερο «μεθ’ υμών ειμί πάσας τας ημέρας της ζωής υμών έως της συντέλειας του αιώνος» και το τρίτο, το «μαθητεύ­σατε πάντα τα έθνη», αυτό που αποτελεί και την κατάληξη του τίτλου για τον οποίο κλήθηκα να μιλήσω.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία μας είναι μία μεγάλη αγκαλιά που δεν αρκείται στο λίγο, στη μία εντολή, στη μία στιγμή, στον ένα άνθρωπο, αλλά επεκτείνεται στο πλήρωμα της αλήθειας, στα έσχατα τού χρόνου, στο σύνολο των ανθρώπων, στα «πέρατα της γης». Η αγάπη του Θεού και ο νόμος Του κρέμονται σε όλες τις εντολές, όχι μόνο στην εντολή της αγάπης, διότι μέσα στην αγάπη κρύβονται όλες οι εντολές. Η Ορθοδοξία λοιπόν, ενώ μιλάει για τήν άξια του «ενός ιώτα η της μιας κεραίας», αγκαλιάζει το πλήρωμα των εντολών. Δεύτερον, αγκαλιάζει όλον τον χρόνο, αφού οι επαγγελίες της φθάνουν «μέχρι της συντέλειας του αιώνος» και αγκαλιάζει όλον τον κόσμο, όλους τους λαούς, όλους τους ανθρώπους, αφού οι προτροπές του Κυρίου είναι για «πάντα τα έθνη». Ενώ μιλάει για τη βαρύτητα της παρούσης στιγμής, τον «ευπρόσδεκτον καιρόν του νυν» και την αξία του κάθε προσώπου, ταυτόχρονα υπογραμμίζει τη σημασία των εσχάτων και «πάντων των εν θαλάσση μακράν».

Αυτή είναι, η μεγάλη μεταμορφωτική δύναμη της Ορθόδοξης Εκκλησίας μας που τελικώς αγκαλιάζει τις εντολές για να τις μεταμορφώσει σε χάρη, αγκαλιάζει τον χρόνο, τη συντέλεια των αιώνων, για να τον μεταμορφώσει για εμάς σε αιωνιότητα· αγκαλιάζει πάντα τα έθνη. Όλον τον κόσμο, για να τον μεταμορφώσει από τώρα σε βασιλεία του Θεού. Η Ορθοδοξία είναι, θα μπορούσαμε να πούμε, η γλώσσα του Θεού. Γι’ αυτό και είναι η «ελπίδα πάντων των περάτων της γης».

(Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Εκκλησίας της Ελλάδος. 18-5-2005)

(Πηγή: Ελληνορθόδοξη Πορεία- Ανθολόγιο κειμένων)

πηγή: Θησαυρός Γνώσεων και Ευσέβειας