Επιμνημόσυνος λόγος για τον ήρωα Κυριάκο Κακουλλή († 19 Μαρτίου 1964)

Της Ζήνας Λυσάνδρου Παναγίδη
Φιλολόγου

Εκκλησία Αγίου Μηνά Γερίου
Κυριακή, 18 Μαρτίου 2012

«Εύδαιμον το ελεύθερον, το δ’ ελεύθερον το εύψυχον κρίναντες, μη περιοράσθε τους πολεμικούς κινδύνους».

Αυτό μας παραγγέλλει ο Ολύμπιος Περικλής στον «Επιτάφιό» του που μας διέσωσε ο ιστορικός Θουκυδίδης.

Σαν τον Περικλή, σκέφτομαι κι εγώ ότι το να μιλήσεις για ήρωες δεν είναι και τόσο εύκολη υπόθεση. Για τους συγγενείς και τους φίλους ό,τι και να πεις εσύ ο ξένος, ο νεότερος που δεν τον γνώρισες, είναι πάντα πολύ λίγο, ενώ για τους άλλους μπορεί να θεωρηθεί ως υπερβολή. Τολμώ, λοιπόν, να μιλήσω για τους ήρωες του Δήμου σήμερα Γερίου, της ηρωοτόκου κοινότητας παλαιότερα, ως ευλαβικός προσκυνητής στον τάφο τους, ως θαυμάστρια της θυσίας τους, ως νύφη κι εγώ του ήρωα της αγχόνης Αντρέα Παναγίδη, που γαλουχήθηκα εξ απαλών ονύχων με τις ίδιες, θέλω να πιστεύω, αρχές και ιδανικά.Ευχαριστώ ιδιαιτέρως τις οικογένειες των ηρώων, τον αγαπητό μου Δήμαρχο Γερίου κ. Αργύρη Αργυρού, τον Πρόεδρο και τα μέλη των Εθνικοφρόνων Σωματείων «Δικέφαλος» Γερίου για την τιμητική πρόσκληση να εκφωνήσω τον επιμνημόσυνο λόγο σήμερα, επέτειο της θυσίας του ήρωα Κυριάκου Κακουλλή.

Όπως μας έλεγε η αγαπημένη μου φιλόλογος κ. Κυριακή Παρασκευά, «ήρωας είναι αυτός που κάνει τη μελέτη του θανάτου». Όχι όποιος μπαίνει στη φωτιά της μάχης αυθόρμητα, απερίσκεπτα, παρορμητικά, αλλά αυτός που πριν πάρει την απόφαση να πολεμήσει και να θυσιαστεί, κάνει έναν εσωτερικό διάλογο, μιλά με τον εαυτό του, αμφιταλαντεύεται, μετεωρίζεται ανάμεσα σε δύο στάσεις βίου, βρίσκεται σε δίλημμα. Ακολουθεί αυτό που λέει ο Ρίτσος για τον Αυξεντίου: «Να τα σκεφτείς και να τα πράξεις μαζί». Ως άνθρωπος ασφαλώς θέλει να ζήσει και να χαρεί: «Γλυκιά η ζωή κι ο θάνατος μαυρίλα» θα μας πει κι ο εθνικός μας ποιητής, ο Διονύσιος Σολωμός.

Είναι, λοιπόν, ένας συνηθισμένος άνθρωπος με ήθος και αρετή που αγαπά τη ζωή η οποία γίνεται πειρασμός στην πορεία του για εσωτερική ελευθερία. Δεν είναι υπεράνθρωπος ο ήρωας. Απλώς, όταν κάνει τη μελέτη του θανάτου, καταφέρνει την κρίσιμη στιγμή να ξεπεράσει την αγάπη για τη ζωή και μαζί τον φόβο του θανάτου και παίρνει την απόφαση να θυσιαστεί για τους άλλους, «πιο πέρα από τις ανάγκες του».

Αυτό πιστεύω ακράδαντα ταιριάζει απόλυτα στους ήρωες που τιμούμε σήμερα. Γιατί επέλεξαν να θυσιαστούν για την Κύπρο μας, ενώ υπήρχε διέξοδος, μπορούσαν να ζήσουν. Κι όμως αυτοί διάλεξαν τον δρόμο της θυσίας, τον δρόμο της αξιοπρέπειας. Μέθυσαν με τ’ όραμα της ελευθερίας που είναι η πιο τρανή στιγμή του κόσμου, της δικαιοσύνης τ’ ανάβρυσμα, της νιότης το αίμα. Γι’ αυτήν που δακρύζει από χαρά ο ήλιος, κατά τον Ελύτη.

Καταρχάς, ο ήρωας Κυριάκος Κακουλλής του οποίου τιμούμε σήμερα τη μνήμη, έπεσε στη μάχη των Καζιβερών στις 19 Μαρτίου του 1964, στη διάρκεια των διακοινοτικών ταραχών. Γιος του Γιάννη και της Ειρήνης Κακουλλή από το Γέρι, γεννήθηκε στο Γέρι τον Απρίλιο του 1942 και ήταν το τρίτο από τα τέσσερα παιδιά, το οποίο διακρινόταν στο σχολείο, και μάλιστα έγραφε και ποίηση. Φοίτησε στο Κολλέγιο Λευκωσίας και δραστηριοποιήθηκε ενεργά στην ΑΤΕ ΠΕΚ Γερίου-σήμερα Δικέφαλος-, ενώ έπαιξε ποδόσφαιρο και στον Ολυμπιακό Λευκωσίας.

Ο Κυριάκος ήταν μέλος της ΑΝΕ και βοηθούσε και μεγαλύτερους αγωνιστές της ΕΟΚΑ. Μετά την αποφοίτησή του από το Κολλέγιο Λευκωσίας εργάστηκε στον ιδιωτικό τομέα μέχρι τον Φεβρουάριο του 1964, οπότε κατατάχτηκε στην Αστυνομία. Από δικό του χειρόγραφο κείμενο με τίτλο: «Διατί θέλω να εγγραφώ αστυνομικός» διαβάζουμε και τα εξής: «Θέλω κι εγώ να εργαστώ και να εκτελέσω το καθήκον μου προς την πατρίδα μου, για την ασφάλειαν του κράτους και την προάσπισιν της ελευθερίας και ανεξαρτησίας της Κύπρου μας, που τώρα τελευταία κινδύνευσε και κινδυνεύει από τους Τούρκους».

Την εποχή του 1963-64 τη θυμάμαι με πολλή ενάργεια και καθαρότητα, γιατί όσο και να ήθελαν οι μεγαλύτεροι να μας αφήσουν απέξω και να μας προστατεύσουν, εμείς οι μικροί νιώθαμε ότι κάτι κακό πλανιόταν στην ατμόσφαιρα. Υπήρχε μια διάχυτη αγωνία, μια ανασφάλεια, αλλά παράλληλα και η αποφασιστικότητα να μην υποκύψουμε στους εκβιασμούς και τις απειλές της Τουρκίας. Όλοι οι άντρες μπήκαν στην Πολιτοφυλακή, και κάθε βράδυ ξενυκτούσαν και πρόσεχαν τα γυναικόπαιδα από τυχόν επιδρομή των Τουρκοκυπρίων των γειτονικών χωριών. Τι τραγικά χρόνια! Εκεί που ζούσαμε πλάι-πλάι για τόσα χρόνια ειρηνικά, οι φιλήσυχοι γείτονές μας έγιναν λύκοι να μας κατασπαράξουν με την καθοδήγηση αξιωματικών από την Τουρκία. Το βαθύ κράτος έβαλε το χέρι του και η αγγλική πολιτική του «διαίρει και βασίλευε» βρισκόταν στην καλύτερή της ώρα.

Αυτές τις δύσκολες ώρες που το νησί μας ήταν πραγματικά μια ανοχύρωτη πολιτεία, χωρίς στράτευμα, έρμαιο στις αρπακτικές διαθέσεις της Τουρκίας, που οι απειλές της για εισβολή επικρέμονταν σαν δαμόκλεια σπάθη πάνω από το κεφάλι μας, κάποιοι «τρελλοί της ιδέας», ψυχωμένοι Έλληνες, γαλουχημένοι με τα νάματα της αιώνιας Ελλάδας και της Ορθόδοξης Πίστης μας, κυρίως άνθρωποι που ήταν αγωνιστές της ΕΟΚΑ, έτρεξαν και πάλι στο κάλεσμα της πατρίδας. Και ευτυχώς που υπήρχαν και αυτοί και έσωσαν την Κύπρο μας.

Ανάμεσα σ’ αυτούς που πρόβαλαν τα στήθη τους απέναντι στις ιταμές προκλήσεις των Τούρκων ήταν και ο Κυριάκος Κακουλλής. Εκτελώντας το καθήκον του ως αστυνομικός, πήγε στις 19 Μαρτίου του 1964, γύρω στις 4 και τριάντα το πρωί, μαζί με άλλους συναδέλφους του, υπό την ηγεσία του Αστυνόμου της περιοχής, στα Καζιβερά, ένα τουρκοκυπριακό χωριό, νοτιοδυτικά της Μόρφου, μετά τον Νικήτα και το Πραστειό Μόρφου, που το 1960 είχε 469 κατοίκους. Εδώ οι Τούρκοι είχαν κλείσει για δέκα μέρες τον δρόμο Λευκωσίας- Μόρφου-Ξερού.

Όταν η αστυνομική περίπολος τους κάλεσε με τηλεβόα να ανοίξουν τα οδοφράγματα, οι Τούρκοι, που ήταν καλά οχυρωμένοι, απάντησαν με πυρά βαρέων όπλων, με όλμους και νάρκες. Τότε, οι νόμιμες δυνάμεις του κράτους ανταπέδωσαν το πυρ και με ηρωική αντεπίθεση απέκρουσαν τους στασιαστές και κατέλαβαν τα περισσότερα φυλάκιά τους.

Στη σκηνή μετέβησαν ο Πρόεδρος της Κυπριακής Βουλής κ. Γλαύκος Κληρίδης, μαζί με στρατιωτικούς αξιωματούχους και τον αντιπρόσωπο του Γ.Γ. του ΟΗΕ στην Κύπρο, οι οποίοι διευθέτησαν την κατάπαυση του πυρός. Αργότερα πήγε στα Καζιβερά και αντιπρόσωπος του Αντιπροέδρου της Δημοκρατίας δρος Κουτσιούκ.

Γράφουν οι εφημερίδες της εποχής: «Εκ των τουρκικών πυροβολισμών ετραυματίσθησαν οι Κυριάκος Κακουλλής, 23 ετών εκ Γερίου, Τηλέμαχος Αντρέου, 21 ετών, εκ Μόρφου, Αντρέας Ηροδότου, 23 ετών εξ Αγλαντζιάς, και Σταύρος Παπαγεωργίου, 27 ετών, εκ Κάτω Ζώδιας. Ο Κυριάκος Κακουλλής υπέκυψε βραδύτερον εις τα τραύματά του».

Συνεχίζοντας, οι εφημερίδες γράφουν: «Η κηδεία του θα τελεστεί την 11.30 π.μ. ώραν της σήμερον εις την γενέτειράν του Γέρι. Εις την κηδείαν του Κακουλλή θα παραστεί ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, απόσπασμα δε της αστυνομίας θα αποδώσει τιμάς. Ωσαύτως η Φιλαρμονική της Αστυνομίας θα παιανίζει πένθιμα εμβατήρια».

Την ώρα της κηδείας του ήρωα στον πάνσεπτο τούτο ναό του Αγίου Μηνά, στον οποίο κι εμείς σήμερα τιμούμε τη μνήμη του, «το λιβάνι ανακατεύτηκε με τις χοντρές σταγόνες της βροχής, γιατί και ο ουρανός θρηνούσε».

Σήμερα, όμως, τιμούμε και τη μνήμη των άλλων ηρώων του Δήμου Γερίου Ιωνά Νικολάου και του ξαδέλφου του Κυριάκου Κολοκάση που έπεσαν μαχόμενοι στις 15 Αυγούστου 1956 κατά την αποστολή απελευθέρωσης του κρατούμενου Πολύκαρπου Γιωρκάτζη από το Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όπου είχε μεταφερθεί από τους Άγγλους για ακτινολογική εξέταση.

Όπως αφηγήθηκε την περιπέτειά του ο μ. Πολύκαρπος Γιωρκάτζης, έβγαιναν από το νοσοκομείο με έναν Έλληνα φρουρό με τον οποίο ήταν προσδεδεμένος με χειροπέδη, όταν στο διάδρομο προς την έξοδο, τρία νέα παιδιά, που δεν τα είχε ξαναδεί, άρχισαν να πυροβολούν εναντίον του Άγγλου λοχία που προπορευόταν. Με τον πρώτο πυροβολισμό ο Άγγλος κτυπήθηκε στο κεφάλι και άρχισε να τρικλίζει, όμως, επειδή είχε το δάκτυλο στη σκανδάλη, άρχισε να πυροβολεί. Τα δύο παιδιά έπεσαν νεκρά. Ο Γιωρκάτζης κατάφερε να διαφύγει.

Ένας άλλος αυτόπτης μάρτυρας, ο Σπύρος Κυριάκου, ο οποίος μαζί με τον Νίκο Σαμψών πήραν θέση στην άλλη άκρη του διαδρόμου, αναφέρει ότι είδε τον Ιωνά πληγωμένο να πολεμά . Σύρθηκε στην πόρτα και έφραξε τον δρόμο των Άγγλων στρατιωτών και, όταν δεν του απομείνανε πια σφαίρες στο περίστροφό του, το πέταξε εναντίον των Άγγλων. Ένας δεύτερος λοχίας που είχε κρυφτεί κάτω από τη σκάλα, μόλις είδε τον Ιωνά να πετάει το περίστροφό του, έτρεξε και του κατάφερε δυο κτυπήματα στο κεφάλι με τον υποκόπανο του όπλου του και τον άφησε νεκρό.

Νέοι επίσης στην ηλικία είναι ήταν και οι δύο αγνοούμενοι της κοινότητας, Μάκης Παμπόρης και Αντρέας Κουκουμάς, των οποίων η τύχη αγνοείται από τις 15 Αυγούστου 1974, κατά τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο που μοίρασε το νησί μας στα δύο. Και τα δύο αυτά παιδιά του Γερίου υπηρετούσαν ως έφεδροι στρατιώτες, στο 305 Τάγμα Επιστράτευσης. Η 15η Αυγούστου ήταν η τελευταία μέρα που θεάθηκαν. Έτρεξαν στο κάλεσμα της πατρίδας για να υπερασπιστούν την τιμή και την αξιοπρέπεια του τόπου μας. Για να αντισταθούν στον Τούρκο εισβολέα. Οι γονείς και των δύο μάταια τους περίμεναν. Έφυγαν δυστυχώς από τη ζωή με τον καημό των παιδιών τους που δεν γύρισαν.

Αυτή είναι η μοίρα των συγγενών των αγνοουμένων μας, που είναι η πιο τραγική σελίδα της εισβολής του 1974, του μαύρου καλοκαιριού που το νησί μας δέχτηκε κατάστηθα δυο μαχαιριές. Το δράμα των συγγενών των αγνοουμένων μας είναι ίσως μεγαλύτερο από το δράμα αυτών που ξέρουμε ότι είναι νεκροί. Είναι ένας μετεωρισμός μεταξύ ζωής και θανάτου, ανάμεσα στον φόβο ότι έχουν σκοτωθεί και την ελπίδα ότι κάπου βρίσκονται ακόμα στη ζωή και τους περιμένουν να γυρίσουν κοντά τους.

Επιπλέον, μνημονεύουμε σήμερα τον στρατιώτη Κωστάκη Λοΐζου που, ενώ υπηρετούσε τη θητεία του, έχασε τη ζωή του σε στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς.

Κυρίες και κύριοι,

σήμερα, μερικές δεκαετίες μετά τη θυσία αυτών των παλληκαριών του Δήμου σας, καλούμαστε να πούμε το μεγάλο ναι ή το μεγάλο όχι. Ναι στην επανένωση της πατρίδας μας και όχι στη διχοτόμηση. Αλοίμονο αν οι θυσίες των ηρώων που τιμούμε σήμερα, αλλά και όλων των ηρώων μας που έδωσαν το είναι τους για την πολυαίμακτη λευτεριά, δεν ευοδωθούν. Η γενιά μας έχει χρέος να παραδώσει ολόκληρο το νησί μας στα παιδιά μας.

Για να ξαναδούμε τον ήλιο ν’ ανατέλλει από την ανατολική ακροθαλασσιά.

Για να ξανακόψουμε κυκλάμινα από την Καντάρα.

Για να ανάψουμε ξανά τα καντήλια των νεκρών μας.

Για να χαρεί η ψυχή των ηρώων μας!