Θεολογία και Ζωή

Περί της κυρίας Ευαγγελίας Σαμαρά…

8 Νοεμβρίου 2012

Περί της κυρίας Ευαγγελίας Σαμαρά…


Στο μικρό αφιέρωμα μου για τον συμμαθητή μου, τον Παύλο Τάσιο, («Πολύγυρος» τεύχος 68), ανέφερα και ολίγα παρενθετικώς, για την γιαγιά του από την μάνα του, την κυρία Ευαγγελία. Τώρα επιθυμώ να προσθέσω και τα εξής:

Ο Σκώτος Αντισμήναρχος Έντουαρντ Χάουελ, ο οποίος τον Απρίλιο του 1942 πέρασε μερικές δραματικές μέρες στην Ορμύλια, στο βιβλίο του «Η ΦΥΓΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΖΩΗ», εκτός από την αναφορά του για την «…μεσόκοπη χήρα, ιδιοκτήτρια ενός μύλου κάπου εκεί κοντά …» (σελ. 154), στην συνέχεια σημειώνει: «Δεν μας είχαν μείνει καθόλου τρόφιμα και η μυλωνού μας έφερε μια μυτζήθρα, σπουδαία λιχουδιά…» (σελ. 155)

Ποιά όμως ήταν η «μεσόκοπη χήρα», η «μυλωνού» και ποιά η σχέση της με τον Παύλο; Ποιό ήταν το όνομά της;

Στις συνομιλίες που είχα με τον γιο του Παύλου, τον 22χρονο Αλέξανδρο, διαπίστωσα πως ο Παύλος, μικρός, «έπαιξε» ακόμα και με τις νεροφίδες στον νερόμυλο της γιαγιάς του, της Ευαγγελίας, στην Ορμύλια, και πως την φώναζε Βαγγελή.

Ήρθαν στο νου μου η αναφορά σ’ αυτήν – χωρίς τ’ όνομά της – του Εντ. Χάουελλ, μα κυρίως οι εκτενείς αναφορές του Κύπριου στρατιώτη Γιώργη Πέτρου, ο οποίος, όπως άλλωστε και ο Εντ. Χάουελλ και αρκετοί άλλοι, βρήκε στα πρώτα χρόνια της Κατοχής (1941-1942), καταφύγιο και προστασία στην περιοχή της Ορμύλιας, με μέριμνα των πατριωτών της Ορμύλιας και του Βατοπεδίου, του δικτύου του Αγγέλου Αγαπητού.

Να όμως τι λέει ο Κύπριος στρατιώτης Γιώργης Πέτρου στις ιδιόχειρες «ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ» του, τις οποίες ο Πέτρος Παπαπολυβίου αυτούσιες περιέλαβε στο βιβλίο του «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ».

Ένας Κύπριος στρατιώτης του Βρετανικού στρατού στην κατοχική Θεσσαλονίκη και Χαλκιδική, 1941-1942.

«Εν τω αναμεταξύ, μια κυρία από την Ορμύλια, Ευαγγελία το όνομά της, ήτο πολύ πλουσία, είχε κτήματα, αμπέλια και έναν αλευρόμυλο, όταν έμαθε ότι βρισκόμαστε εκεί, είπεν εις όλους όσοι πήγαιναν να αλέσουν εις τον αλευρόμυλο της να μην της δίνουν χρήματα, αλλά να δίνουν αλεύρι και αυτό θα μας το έδινε, [χφ. 56] και έτσι εξασφαλίσαμε το ζήτημα για το ψωμί. Με ειδοποίησε η κυρία Ευαγγελία, πήγα εις την Ορμύλια, και μου είπε να πηγαίνω κάθε βδομάδα και όσον αλεύρι μάζευε μου το έδινε. Είχε ο Γιάννης ένα γαϊδούρι, το έπαιρνα και έφερνα το αλεύρι εις το Βατοπέδι, το ζύμωναν οι οικοκυρές εις το Βατοπέδι και έπαιρνα τα ψωμιά πάνω εις το λημέρι.»

σελ.227 Π. Παπαπολυβίου: «Η ιδιοκτήτρια του μύλου ονομαζόταν Ευαγγελία Σαμαρά»).

«Μιαν ημέρα, Δεκέμβριος, με ειδοποίησε η κυρία Ευαγγελία από την Ορμύλια να πάω για κάτι που με ήθελε. Πήγα. // [χφ. 57] Όταν πήγα, μου έδωσε δύο νταμιτζάνες, η μία ήτο γεμάτη με κρασί και η άλλη με ρακί. Μου είπε να τις πάρω πάνω εις το λημέρι, να πίνουμε να ζεσταινόμεθα και όταν τελειώνουν να τις παίρνω πίσω να τις γεμίζει πάλι.» (σελ.222)

«Μια μέρα κατέβηκα κάτω εις την Ορμύλια. Με βρήκε η κυρία Ευαγγελία και με ρώτησε γιατί δεν πήγαινα να παίρνω τις νταμιντζάνες, να παίρνω κρασί και ρακί. Όταν της είπα ότι από την πρώτη ημέρα ήπιαν το κρασί και έσπασαν τη μία νταμιντζάνα, γέλασε με την καρδιά της και μου λέγει:

«Θα σου δωσω άλλες να πάρεις, και θελω να με οδηγησεις να παω εις το βουνό να δω τα παιδιά.» Της είπα ότι είναι μακριά και ο δρόμος είναι πολύ ανώμαλος και θα κουραζόταν. Αυτή μου λέγει, «Δεν με νοιάζει, σιγά-σιγά. Θέλω να πάω και σε παρακαλώ να με οδηγήσεις». Εγώ όταν είδα και επέμενε, της είπα την άλλην ημέρα να κατέβω να την πάρω πάνω στο βουνό, όπως και πήγα. Την άλλην ημέρα, ειδοποίησα και τον Γιάννη από το Βατοπέδι και ήλθε, με βοήθησε να πάρουμε και τις νταμιντζάνες που μου έδωσε πάλι η κυρία Ευαγγελία. Ξεκινήσαμε και οι τρεις.» Η κυρία Ευαγγελία παρ’ όλην την ηλικία της, ήτο κάπου 58 ετών, βγήκε στο βουνό πολύ καλά. Χάρηκε πάρα πολύ και μας έδωσε θάρρος. Μας είπε ότι θα φροντίζει όσον το δυνατόν να μας βοηθά. Μετά επιστρέψαμε πίσω. Εγώ πήγα εις την Ορμύλια, συνόδευσα την κυρία Ευαγγελία και ο Γιάννης πήγε εις το Βατοπέδι.» (σελ.236)

Στο αφιέρωμά μου για τον Παύλο, χαρακτήρισα την γιαγιά του αντιστασιακή με την πλήρη έννοια του όρου, γιατί όπως διαπίστωσα από τις μαρτυρίες, η κυρία Ευαγγελία, στενή συνεργάτης του Αγγέλου Αγαπητού, αυτού του μεγάλου πατριώτη, εκείνες τις πρώτες μέρες, τις πρώτες ώρες, της εισβολής και της Κατοχής έβαλε το κεφάλι της και τα κεφάλια των μελών της οικογένειάς της κυριολεκτικά στον ντορβά, συμβάλλοντας με όλες της τις δυνάμεις, κάτω από την μύτη των Γερμανών, να κρυφτούν, να φιλοξενηθούν, να θεραπευτούν, να επιζήσουν και τελικά να διαφύγουν οι κυνηγημένοι, ταλαιπωρημένοι και εγκλωβισμένοι Βρετανοί στρατιωτικοί, Κύπριοι στρατιώτες και Έλληνες πατριώτες, ορκισμένοι αντίπαλοι του Χίτλερ και του Άξονα.

Ας δούμε όμως εδώ και τρία μικρά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από την ΕΚΘΕΣΙΝ την οποία υπέβαλλε ο Άγγελος Αγαπητός «… εις τας εν Σμύρνη Φιλίας Υπηρεσίας…» την 5η Δεκεμβρίου 1942, όπου, μετά τη διαφυγή του, κατάφερε να φτάσει.

«…μόλις την 18η Απριλίου (1942) ανεχώρησαν οι ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ και ΠΑΛΑΜΙΔΗΣ συμπεριλαβόντες και δυο Κυπρίους (εκτός πολλών μεμονωμένων φυγαδεύσεων τη πρωτοβουλία των κατοίκων της περιφέρειας».

Σ.Σ: α) Πρόκειται για τον Πολυγυρινό Δημήτριο (Τάκη) Αθ. Παλαμίδη, έφεδρο Ανθυπίλαρχο.

β) Ο ένας εκ των δύο Κυπρίων ήταν ο Τουρκοκύπριος αξιωματικός των Βρετανικών δυνάμεων, ΚΕΡΙΜ, τον οποίο ο στρατιωτικός γιατρός Γεώργιος Φιλιππίδης, έκρυπτε και φιλοξενούσε στη Νικήτη.

«…Επηκολούθησε η απόδρασις του ταγματάρχη Κώνστα μετά του Άγγλου αντισμηνάρχου ΧΑΓΟΥΕΛ Εδουάρδου και ετέρων δέκα οκτώ αξιωματικών Ελλήνων…»

Σ.Σ.: Αναχώρησαν την 28η Απριλίου 1942, το απόβραδο, με δύο Νικητιανές βάρκες από την παραλία της Νικήτης και τα χαράματα έφτασαν στην Πούντα (νησί Γεροχρίστου). Από εκεί τους παρέλαβε με το καΐκι του ο Αθυτιώτης Αλκιβιάδης Αργυρούδης και μέσω Αγίου Όρους-Λήμνου, τους πήγε στηνΊμβρο την 2α Μαΐου 1942, ώρα 08:00΄ πρωϊνή.

«Την 27η Οκτωβρίου τρέχοντος έτους (1942) εις ΟΡΜΥΛΙΑ όπου η κατοικία μου, ήλθεν εν αυτοκίνητον, με γερμανούς της ΓΚΕΣΤΑΠΟ, δύο εκ των οποίων μεταμφιεσμένοι και ομιλούντες απταίστως την Ελληνικήν δια να με συλλάβουν ως φυγαδεύοντα Άγγλους. Τους διέφυγον…»

Άλλες πλευρές της γιαγιάς του συμμαθητού μας Παύλου Τάσιου, της κυρίας Ευαγγελίας, δεν γνωρίζω.

Υ.Γ.

Το δυσεύρετο πλέον βιβλίο του Εντ. Χάουελλ «Η ΦΥΓΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΖΩΗ» έκδοση 1948.

Το βιβλίο του Πέτρου Παπαπολυβίου «ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΑΕΥΘΕΡΙΑ» έκδοση 2009, καθώς και

Φωτοαντίγραφο της ΕΚΘΕΣΗΣ του Αγγέλου Αγαπητού από τα «ΑΡΧΕΙΑ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ» έκδοση 1998, έθεσε ευγενικά στη διάθεση μου, τον Αύγουστο του 2009, ο καθηγητής της Ιστορίας του Πανεπιστημίου της Κύπρου Πέτρος Παπαπολυβίου, ο εξαίρετος αυτός επιστήμονας, ο ιστορικός, τον οποίο και ευχαριστώ.

Πηγή: Άγγελος Φ. Μάντσιος, § Περί της κυρίας Ευαγγελίας· αναζητώντας την ελευθερία, Περιοδική Έκδοση Λαογραφικού Ομίλου Πολυγύρου «Πολόγυρος», Έτος 13ο, Τεύχος 70ο, Ιούλιος-Αύγουστος 2012.