Αρχαίες εικόνες της Ιεράς Μονής Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού

10 Νοεμβρίου 2012

Εικόνα διαστάσεως 0,67Χ1.02μ. του 16ου αιώνος με επιγραφή ΙC ΧΡ Ο CωΤΗΡ ΤΟΥ ΚΟCΜΟΥ. Στον καθένα από τους ώμους του Κυρίου παρίσταται ένα εξαπτέρυγο Σεραμείμ με κόκκινες φτερούγες, παράσταση η οποία σπανίως συναντάται. Τα ενδύματα του αποτελούν χρυσοΰφαντος χιτώνας και χρυσοπράσινος μανδύας. Με το δεξί ευλογεί και στο αριστερό κρατάει ανοικτό ευαγγέλιο, στο οποίο αναγράφεται με μεγάλα και ωραία γράμματα και αξιοπρόσεκτη για την εποχή της ορθογραφία:

ΕΓω ΕΙΜΙ ΤΟ ΦωC ΤΟΥ ΚΟCΜΟΥ

Ο ΑΚΟΛΟΥΘωΝ ΕΜΟΙ

ΟΥ ΜΕ ΠΕΡΙΠΑΤΗCΕΙ ΕΝ ΤΗ CΚΟΤΙΑ

ΑΛΛ’ ΕΞΕΙ ΤΟ ΦωC ΤΗC ΖωΗC

Κ(ΑΙ) ΠΑΛΙΝ

ΕΓω ΕΙΜΙ Η ΘΥΡΑ

ΔΙ’ ΕΜΟΥ ΕΑΝ ΤΙC ΕΙCEΛΘΗ

CωΘΙCETAI K(ΑΙ) ΕΙCEΛΕΥCETAI.

Εικόνα διαστάσεων 0.68Χ1,02μ. του 16ου αιώνος με επιγραφή ΜΘ Η ΕΛΑΙΟΥCA. Η Θεοτόκος φέρει πέπλο κόκκινο με χρυσές διακοσμήσεις. Στο αριστερό χέρι κρατάει τον Ιησού σε παιδική ηλικία μάλλον παρά βρεφική, ο οποίος με το δεξί χέρι ευλογεί και στο αριστερό κρατάει βιβλίο όπου αναγράφεται:

ΠΝ(ΕΥΜ)Α Κ(ΥΡΙΟ)Υ ΕΠ’ ΕΜΕ

ΟΥ ΕΙΝΕΚΕΝ ΕΧΡΙCE ME

ΕΥΑΓΓΕΛΙCΘΑΙ ΠΤωΧΟΙC

AΠΕCΤΑΛ(ΚΕ ΜΕ).

Κοντά στον δεξιό ώμο της Θεοτόκου παρουσιάζεται νεαρό πρόσωπο κρατώντας στο αριστερό χέρι επτάφωτη λυχνία, ενώ με το δεξί δείχνει την Παναγία. Φέρει φωτοστέφανο, χιτώνα βαθυπράσινο, κόκκινο μανδύα και κόκκινο κάλυμμα στην κεφαλή με επιγραφή ΠΡΦΖ. Πρόκειται προφανώς για τον Προφήτη Ζαχαρία.

Η εικόνα του εφόρου και προστάτη της Μονής του Μέσα Ποταμού αποτελεί το πολυτιμότερο κόσμημα του τέμπλου, αλλά και της Μονής, τόσο για την σπάνια της ομορφιά, όσο και για την ιστορική της σημασία, καθώς επίσης και για το θαυμαστό γεγονός της επανεύρεσής της, που συνδέεται με την επαναλειτουργία της Μονής.

Η χρονολογία της εικόνας, 1584, αναγράφεται πάνω σ’ αυτήν. Οι διαστάσεις της είναι 0,61Χ1,00μ. Ο Πρόδρομος φέρει χιτώνα δερμάτινο με προσινοβένετο χρώμα και μανδύα φαιοπράσινο. Με το δεξί χέρι ευλογεί, ενώ στο αριστερό χέρι κρατάει ειλητάριο με τη γνωστή επιγραφή: ΜΕΤΑΝΟΕΙΤΕ ΗΓΓΙΚΕ ΓΑΡ Η ΒΑCΙΛΕΙΑ ΤωΝ ΟΥΡΑΝωΝ. Στο κάτω μέρος της εικόνας αναγράφοντας τα εξής:

ΔΕΗ(CΙC) ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ Θ(ΕΟ)Υ

CωΦΡΟΝΙΟΥ ΙΕΡΟ(ΜΟΝΑΧΟΥ) Κ(ΑΙ) ΚΑΘΗΓΟΥΜΕΝΟΥ

ΤΗC A(AΓΙΑ)C MONHC TAYTHC Κ(ΑΙ) ΚΤΗΤΟΡΟΥ.

ΕΥΧΕΨΘΑΙ. ΕΤΗ Χ(ΡΙCΤ)ΟΥ ΑΦΠ.Δ.

Στο δεξιό μέρος του νάρθηκα, μέσα σε παραδοσιακά σκαλισμένο προκυνητάρι, δεσπόζει η σπανίας ωραιότητος εικόνα της Παναγίας της Σαϊττιώτισσας. Την ονομασία της αυτή η εικόνα προσέλαβε από το ομώνυμο μετόχιο που διατηρούσε η Μονή στον Σαϊττά, όπου βρισκόταν παλαιότερα και το οποίο πανηγύριζε την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής. Πάνω στην εικόνα δεν αναγράφεραι η ονομασία αυτή, η οποία προφανώς επικράτησε μετά την αγιογράφησή της, αλλά φέρει την κοινή ονομασία ΜΡ ΘΥ Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ.

Η εικόνα, η οποία χρονολογείται από τον 15ον περίπου αιώνα, έχει διαστάσεις 1,20Χ0,85μ. και πραγματικά αποτελεί ιδιαίτερο κόσμημα της Μονής. Η Παναγία φέρει πέπλο προφυρούν και οι πτυχώσεις του είναι ζωγραφισμένες με χρυσοκονδυλιά. Στο δεξί χέρι κρατάει τον Χριστό, του οποίου το πρόσωπο διακρίνεται ευκρινώς αν και το μεγαλύτερο μέρος του υπολοίπου σώματος, δυστυχώς, δε διασώζεται. Φαίνεται επίσης καθαρά ότι το βρέφος με το δεξί του χέρι ευλογεί.

Η εικόνα είναι σκαφωτή και στο πλαίσιό της υπάρχουν 24 παραστάσεις, οι οποίες λαμβάνουν το θέμα τους από τους 24 Χαιρετιστήριους Οίκους, τους Χαιρετισμούς δηλαδή προς την Παναγία. Από τις παραστάσεις αυτές, σε πολύ καλή κατάσταση σώζονται μόνο τέσσερις και άλλες οκτώ κάπως πιο φθαρμένες. Οι υπόλοιπες δυστυχώς δε διατηρήθηκαν μέσα στο πέρασμα του χρόνου. Σε κάθε παράσταση αναγράφεται ο αρχικός στίχος του οίκου του οποίου το περιεχόμενο απεικονίζεται.

Ένα άλλο όμορφο και ασυνήθιστο χαρακτηριστικό της εικόνας, το οποίο λίγες φορές συναντάται, είναι ο «ομφαλός». Κάπου στο κέντρο της εικόνας υπάρχει μία κυκλική εσοχή, μέσα στην οποία παριστάνεται και πάλι η Παναγία βρεφοκρατούσα, φέροντας το ίδιο όνομα ΜΡ ΘΥ Η ΟΔΗΓΗΤΡΙΑ. Πρόκειται για αρχαία θαυματουργό εικόνα της Παναγίας του 12ου περίπου αιώνος, η οποία χρησιμοποιήθηκε ως πρότυπο για την αγιογράφηση της νέας και μεγαλύτερης εικόνας στην οποία και ενσωματώθηκε.

Πηγή:Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού – ένα οδοιπορικό στον χρόνο Κύπρος, 2009