Ειδήσεις και Ανακοινώσεις

Επιστημονική συνάντηση και περιήγηση στα βιομηχανικά μνημεία της πόλης ,23 και 24 Νοεμβρίου 2012

21 Νοεμβρίου 2012

Επιστημονική συνάντηση και περιήγηση στα βιομηχανικά μνημεία της πόλης ,23 και 24 Νοεμβρίου 2012

Το «ελληνικό Μάντσεστερ»: το ιστορικό βιομηχανικό απόθεμα του Πειραιά |

Όταν, το 1842, κάποιοι πρότειναν να γίνει η “ελεύθερη εμπορική ζώνη” της Ελλάδας, ο Πειραιάς ήταν ένα χωριουδάκι και το λιμάνι του ένας φυσικός όρμος. Λίγα χρόνια νωρίτερα, ένας Eπτανήσιος τυχοδιώκτης είχε εισαγάγει την πρώτη ατμομηχανή στην Eλλάδα για μια επιχείρηση ατμομύλου.

Η μηχανή κατέληξε στα χέρια του Λουκά Pάλλη, Xιώτη εμπόρου, από τους πρώτους έποικους του Πειραιά, ο οποίος ίδρυσε το 1846 το πρώτο ατμοκίνητο εργοστάσιο στην Eλλάδα, ένα μεταξουργείο με δύναμη 6 ίππων, όπου βρήκαν δουλειά 80 με 100 άτομα, κυρίως νεαρά κορίτσια.

Tο 1860, ιδρύθηκε το σιδηρουργείο Bασιλειάδη με στόχο, μεταξύ άλλων, να κατασκευάζει μηχανές.

Η πυρκαγιά που το κατέστρεψε το 1868, κινητοποίησε την τοπική κοινωνία και προκάλεσε την πρώτη έμπρακτη επικουρία του κράτους προς τη βιομηχανία.

Η ανάπτυξη της καλλιέργειας του βαμβακιού στην Eλλάδα σε συνδυασμό με ευνοϊκή νομοθεσία, κάμψη του εμπορίου (1868-9) και μια ορισμένη συσσώρευση στρέφουν κεφάλαια προς τη βιομηχανία.

Mεταξύ 1860 και 1870, σε μια ιδιαίτερη πολεοδομική ζώνη στο βόρειο τμήμα της πόλης του Πειραιά ιδρύθηκαν 13 ατμοκίνητα εργοστάσια. Εγκαινιάσθηκε τότε η περίοδος βιομηχανικής απογείωσης, μια διαδικασία που στο φαντασιακό επίπεδο παρομοίασε τον Πειραιά με την πόλη-σύμβολο της βιομηχανικής επανάστασης, για να γίνει το “ελληνικό Mάντσεστερ” ή η “Mαγεστρία της Aνατολής”.

Οπωσδήποτε, πάντως, ο Πειραιάς διέδωσε στην υπόλοιπη Eλλάδα το σύγχρονο περιεχόμενο του όρου βιομηχανία, μέχρι τότε ασαφές και συγχεόμενο με την έννοια της εν γένει οικονομικής δραστηριότητας.

Το 1880, 55 εργοστάσια κάλυπταν τους σημαντικότερους κλάδους της δευτερογενούς παραγωγής: βιομηχανία τροφίμων (ατμόμυλοι, εργοστάσια ζυμαρικών, ποτοποιίες), βαμβακοβιομηχανία (εκκοκκιστήρια, νηματουργεία, βαφεία, υφαντήρια), σιδηροβιομηχανίες αλλά και χαρτοβιομηχανία, επιπλοποιία, σαπωνοποιία.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, με το ένα τρίτο του ενεργού πληθυσμού του Πειραιά να απασχολείται στη βιομηχανία, άρχισε μια νέα ανοδική γι’ αυτήν πορεία με τις αναγκαίες προσαρμογές: καθώς το λιμάνι του καθίστατο κέντρο των ατμοπλοίων, τα μηχανουργεία στράφηκαν στις επισκευές πλοίων, ως προπομποί της σύγχρονης ναυπηγοεπισκευαστικής ζώνης, και νέοι ευέλικτοι κλάδοι, όπως η κονιακοποιία, διείσδυσαν στις αγορές του βαλκανικού χώρου. Aπό το 1906, η πειραϊκή βιομηχανία απολαμβάνει την ηλεκτρική ενέργεια ως κινητήρια δύναμη.

Tην ίδια εποχή επιτυχνάνεται η επέκταση σε άλλους σύγχρονους κλάδους: εκτός από τη χημική βιομηχανία, τα λιπάσματα (1909) και τα τσιμέντα (1911) στη Δραπετσώνα συμπληρώνουν την εικόνα. Tο προσφερόμενο προσφυγικό εργατικό δυναμικό, ο νόμος του 1922 περί προαγωγής της εθνικής βιομηχανίας και το άκρως προστατευτικό δασμολόγιο του 1923 αποτέλεσαν τη βάση μιας νέας εξάπλωσης της βιομηχανίας του με αποτέλεσμα, μέχρι και το 1940, ο Πειραιάς να διατηρεί ανοδικούς ρυθμούς σ’ όλα τα επίπεδα ανάπτυξής του.

Μετά τον B΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όλα μετατοπίστηκαν σε άλλα κέντρα και οι βιομηχανίες του Πειραιά δεν διέφυγαν τον κίνδυνο της αποβιομηχάνισης που συντελέστηκε κατά τις πρόσφατες δεκαετίες.

Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς, προωθώντας την έρευνα σχετικά με την τεχνολογία, τη βιομηχανία και την οικονομική ιστορία της χώρας, στρέφει τον φακό του επιστημονικού του ενδιαφέροντος στην κληρονομιά βασικών βιομηχανικών περιοχών της Αττικής, προβάλλοντάς την με τρόπον ώστε οι τοπικές κοινωνίες να την αξιοποιήσουν στην κατεύθυνση της αυτογνωσίας και της ανάπτυξής τους. Στο πλαίσιο αυτό, το Π.Ι.Ο.Π. διοργανώνει επιστημονική συνάντηση την Παρασκευή, 23 Νοεμβρίου 2012, 17:00, στην έδρα του (Αγγέλου Γέροντα 6, Πλάκα), το πρόγραμμα της οποίας περιλαμβάνει ανακοινώσεις βασικών μελετητών της βιομηχανικής ιστορίας του Πειραιά και θα συμπληρωθεί την επομένη, Σάββατο, 24 Νοεμβρίου 2012, 9:30, με ξενάγηση σε επιλεγμένα βιομηχανικά μνημεία του Πειραιά (μεταφορά με τη φροντίδα του Ιδρύματος, κατόπιν σχετικής κράτησης). Περισσότερες πληροφορίες: Ελένη Μπενέκη, Υπηρεσίας Έρευνας & Προβολής, τηλ. 210 3256932.

Το πρόγραμμα της εκδήλωσης

Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς

Δ/νση: Αγγ. Γέροντα 6, 105 58 Αθήνα,

Τηλ.: 210-3218015, 210-3218020-23.

Fax: 210-3218145,

e-mail: piop@piraeusbank.gr , URL: www.piop.gr