Τα βυζαντινά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου Αγίου Όρους

Επιστήθιος σταυρός, Χριστός και Θεοτόκος σε προτομή, Καμέοι από ίασπι, ασήμι επίχρυσο, μαργαριτάρια, πολύτιμοι λίθοι, Καμέος: 12ος αιώνας, Σταυρός: 15ος αιώνας

Τα εγκόλπια είναι μικρά αντικείμενα που προορίζονταν για ανάρτηση. Τα περισσότερα συγκρατούνταν από έναν κινητό δακτύλιο. Συχνό γνώρισμα αποτελεί ο ελεύθερος δακτύλιος ανάρτησης, που πλαισιώνεται από ένα ζευγάρι μαργαριταριών ή από πολύτιμους λίθους.

…….Ο όρος «εγκόλπιο» έχει γενικότερη σημασία· αναφέρεται τόσο στους «επίπεδους σταυρούς» ή τους «σταυρούς-λειψανοθήκες», όσο και σε κάθε κυκλικό, ορθογώνιο ή πολυγωνικό εικονίδιο, με ή χωρίς άγια λείψανα. Αυτά τα αντικείμενα λατρείας αντλούν τη δύναμή τους από τα άγια λείψανα που περικλείουν αλλά και από τα εικονογραφικά τους θέματα.

…….Τα βυζαντινά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου, μία ομάδα εξήντα τεσσάρων αντικειμένων, χρονολογούνται από τον 6^ο – 7^ο αιώνα ως τα τέλη του 14^ου – αρχές 15^ου αιώνα. Τα συνδέει ο γενικός όρος «εγκόλπια», παρότι παρουσιάζουν ποικιλία υλικών, τύπων και τεχνικών κατασκευής· αυτό επιβάλλει την πολύπλευρη προσέγγισή τους. Τα βατοπαιδινά εγκόλπια εκφράζουν έτσι την ιεραρχική οργάνωση της βυζαντινής κοινωνίας και την ανταπόκριση των τεχνιτών στην ποικιλία της ζήτησης.

…….Η συλλογή των βυζαντινών εγκολπίων της μονής Βατοπαιδίου περιλαμβάνει δεκαέξι σταυρούς· οι εννέα αποτελούνται από ένα τεμάχιο, ενώ οι επτά είναι σύνθετοι.

…….Τα εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου αναφέρονται από τον ρώσο περιηγητή Grigorovic Barskij, που επισκέφθηκε το Άγιον Όρος το 1744. Φυλάσσονταν τότε σε κιβώτιο στο ιερό της Μονής μαζί με το πολύτιμο λείψανο της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου.

…….Από τα εξήντα τέσσερα συνολικά εγκόλπια της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου αναρτώνται εδώ φωτογραφίες από τα δεκατρία (εμπρόσθια όψη για όλα και πίσω όψη για δύο). Οι φωτογραφίες προέρχονται από τον ιστότοπο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως (εδώ και εδώ) και συνοδεύονται από κείμενο της Brigitte Pitarakis που αξίζει να διαβαστεί. http://leipsanothiki.blogspot.gr

Πολύλοβο εγκόλπιο, Χριστός Παντοκράτωρ σε προτομή, Καμέος από πράσινο ίασπι, χρυσός, συρματερός, χαρακτός, πολύτιμες πέτρες, μαργαριτάρια,
Καμέος: 13ος αιώνας, Ένδεση: τέλος 15ου αιώνα

Ελλειψοειδές εγκόλπιο, Ο προφήτης Δανιήλ σε προτομή, καμέος από σαρδόνυχα, χρυσός, μαργαριτάρια, πολύτιμοι λίθοι, Καμέος: 12ος αιώνας, Ένδεση 15ος αιώνας (Novgorod)

Ελλειψοειδές εγκόλπιο, Χριστός και Θεοτόκος Οδηγήτρια, Καμέος από αιματίτη, ασήμι επίχρυσο, συρματερό, πολύτιμες πέτρες, μαργαριτάρια, ίχνοι σμάλτου, Καμέος: 12ος αιώνας,Ένδεση: Τέλος 15ου – αρχές 16ου αιώνα

Η πίσω πλευρά του παραπάνω εγκολπίου

Εγκόλπιο, Προτομή του Χριστού, Καμέος από αχάτη, χρυσός, συρματερός, πολύτιμες πέτρες, μαργαριτάρια, Καμέος: 12ος αιώνας, Ένδεση: Τέλος 15ου αιώνα

Η πίσω πλευρά του παραπάνω εγκολπίου

Αμφιπρόσωπο ελλειψοειδές εγκόλπιο, Χριστός σε Δόξα, Σφραγιδόλιθος από πράσινο ίασπι, περίκλειστα σμάλτα, Τέλος 12ου – αρχὲς 13ου αιώνα

Τρίπτυχο εγκόλπιο, Μεγάλη Δέηση, Στεατίτης, ασήμι επίχρυσο, σμάλτο, 13ος αιώνας

Σταυρός – Λειψανοθήκη,Ασήμι επίχρυσο, πολύτιμοι λίθοι, μαργαριτάρια, 13ος αιώνας

Εγκόλπιος σταυρός, Σταύρωση, Μαύρος στεατίτης, χρυσός, 13ος – 14ος αιώνας

Εγκόλπιος σταυρός, Πέτρα, χρυσός σκαλιστός, χαρακτός, μαργαριτάρια, 13ος – 14ος αιώνας

Σταυρός – Λειψανοθήκη,Εσταυρωμένος – Θεοτόκος δεομένη, χυτός ορείχαλκος,11ος – 12ος αιώνας

Εγκόλπιος σταυρός, πέτρα, χρυσός σκαλιστός, 12ος αιώνας

Πηγή: agioritikesmnimes.blogspot.gr