Ο Βερροίας και Ναούσης Σωφρόνιος (10 Δεκεμβρίου 1863)

Ο Σωφρόνιος Χρηστίδης έλαβε το δίπλωμα της Σχολής το 1849 και εξελέγη Μητροπολίτης Βερροίας και Ναούσης στις 3 Μαΐου 1863.

Η κατάσταση που βρίσκει στην επαρχία του είναι εντελώς διαφορετική από εκείνη των προηγουμένων, λόγω της επικρατούσης ελληνοφωνίας και του αναλόγου φρονήματος του ποιμνίου.

Ας παρακολουθήσουμε την εκδίπλωση των σκέψεών του: «Παρεγενόμην ενταύθα, όπου μετά πολλής της επιδείξεως και της χριστιανικής ευλάβειας υπεδέχθην παρά των αγαθών Βερροιέων. (…) Αυτό δε τούτο επισυνέβη και εν Ναούσση, όπου μετέβη τετραήμερος μετά την εις Βέρροιαν έλευσίν μου, εκεί δε πέντε όλας ημέρας διαμείνας επανήλθον ενταύθα».

Το συμπέρασμά του από την ποιμαντική αυτή εμπειρία εκτίθεται στη συνέχεια: «Ενταύθα εύρον γην αγαθήν, γην μόνιμον και μετά προδιαθέσεώς τινος αγίας εφωδιασμένην προς το παραγαγείν τους σωτηριώδεις εκείνους καρπούς της πνευματικής του Ποιμένος αποστολής. (…)

Οι πάντες ενατενίζουσιν όμμα συμπαθές προς πάσαν πράξιν μου και μετ’ ευλάβειας και ζήλου προσέρχονται, ίνα ακούσωσι τας επ’ εκκλησίας ταπεινάς μου ομιλίας κατά πάσαν Κυριακήν και εορτήν»

Το ευνοϊκό κλίμα επιτρέπει τη λήψη σοβαρών αποφάσεων υπέρ του ποιμνίου της επαρχίας: «Εν Ναούσση εγένετο απόφασις εν τη ολιγοχρονίω εκεί διαμονή μου, όπως τον ελευσόμενον μήναν Μάρτιον ανεγερθή εκ βάθρων το οικοδόμημα Ελληνικής Σχολής, της οποίας η συντήρησις ελπίζεται οτι εξασφαλισθήσεται διά των προσόδων νεοδμήτου τινός εκκλησίας, προορισθείσης παρ’ εμού, ίνα μεταποιηθή εις Μοναστήριον, ως ούσης εκτός της Ναούσσης, όπου υπάρχουσι τέσσαρες εκκλησίαι και διά συνδρομής, αρχήν λαβούσης παρά του αγαπητού υμετέρου πνευματικού τέκνου. Εσύστησα δε από τούδε και Ελληνοδιδάσκαλον, διδάσκοντα εντός οικήματος τινός, παρακειμένου τη Ελληνοδιδακτική Σχολή».

Ανάλογα επιχειρήθησαν και στη Βέρροια: «Εν δε Βερροία τα αυτά διενεργούντος και κατ’ αυτήν έγραψα προς τινα Ιωάννην Στέαν, γνωστόν τω ελλογίμω διδασκάλω Χριστοδούλω συμπατριώτην αυτού, όπως μεταβή ενταύθα και αναλάβη την διδασκαλίαν της ελληνικης γλώσσης». Τα σχέδια, φιλόδοξα οπωσδήποτε, επεκτείνονται και σε υψηλότερες βαθμίδες. «Μετά χαράς δε προστίθημι, οτι ηδυνήθην, ίνα κατορθώσω την εκούσιον παραχώρησιν οικίας τιν καταλλήλου, παρά τινός εκ των Προκρίτων, ευσεβούς και ζηλωτού της παιδείας, όπως χρησιμεύση ως Παρθεναγωγείον όπερ προτίθεμαι, ίνα συστήσω μετά την ελπιζομένην ανεύρεσιν των καταλλήλων μέσων προς συντήρησιν. Και ταύτα μεν εν δυσί κωμοπόλεσι. Κατά δε τα χωρία θέλω διενεργήσει την σύστασιν σχολείων του εν αγίοις πατρός ημών και ισαποστόλου Κοσμά, όπου θέλουσι διδάσκεσθαι οι παίδες την Οκτώηχον και το Ψαλτήριον. Ικανόν τούτο επί του παρόντος τοις χωρικοίς».

Ο Μητροπολίτης βρηκε κατάλληλο έδαφος, για να σπείρει το σπόρο της παιδείας. Η μέριμνα εντοπίζεται στην ίδρυση σχολείων και μάλιστα και για τα κορίτσια, για να αναπτύσσει δε μία σαφή και δοκιμασμένη εκκλησιαστική πολιτική, για την εξεύρεση χώρων, μέσων και διδασκάλων.

Η αναφορά του στον Πατροκοσμά δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη, διότι δείχνει τη συνείδηση της παράδοσης, από την οποία εμφορείται.

Η χρησιμοποίηση δε παλαιοτέρων μεθόδων (Οκτώηχος, Ψαλτήριος) δεν σημαίνει ότι ενεργούσε εκτός εποχής, αφού στη Σχολή είχε καταρτισθεί και στα νεώτερα παιδαγωγικά συστήματα. Αυτό όμως γίνεται, όπως και ο ίδιος επεξηγεί, χάριν των απλών ανθρώπων της υπαίθρου, στους οποίους τα εκκλησιαστικά βιβλία προσέφεραν δυνατότητα καλλιέργειας της ελληνικής γλώσσας – της βασικότερης προϋποθέσεως κοινωνίας ποιμενάρχη και λαού- αλλά και πνευματικής οικοδομής, ως και του βασικοτέρου όπλου για την απόκρουση των ξένων προπαγανδών και κυρίως του βουλγαρισμού. Ο Χρηστίδης, άλλωστε ήταν καλός φορέας του πνεύματος του Σχολάρχη και πνευματικού του πατέρα.

 

Συμπεράσματα

Τα γράμματα, έξι Μητροπολιτών αποφοίτων της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, που αναλύθηκαν παραπάνω, προσέφεραν τη δυνατότητα προσεγγίσεως των προβλημάτων, που αντιμετώπιζε στα πρόσωπά τους η Εθναρχία στην κοσμογονική περίοδο του δεύτερου μισού του δέκατου ένατου αιώνα.

Προβλήματα διαποιμάνσεως, επικοινωνίας και κυρίως θεολογικής συγχύσεως, λόγω των αναπτυσσομένων προπαγανδών, θρησκευτικών και πολιτικών. Από τη δειγματοληπτική αναδίφηση, που επιχειρήθηκε, μπορούν να υπογραμμισθούν συμπερασματικά τα ακόλουθα σημεία:

1. Παρατηρείται ενα γενικά ταραγμένο κλίμα, κυρίως στην περιοχή των Βαλκανίων, λόγω της εισδύσεως και περαιτέρω αναπτύξεως αντιπατριαρχικών, αντεθναρχικών και ανθελληνικών ιδεολογιών, όπως ο πανσλαβισμός, ο βουλγαρισμος και ο παποκεντρικός ουνιτισμός.

2. Ή έλλειψη, γενικά, πνευματικής καλλιέργειας στο ποίμνιο δυσχεραίνει την επικοινωνία των ιεραρχών μαζί του, όπως και η άγνοια, σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό, της ελληνικής γλώσσας ή του τοπικού γλωσσικού οργάνου εκ μέρους του ποιμενάρχη.

3. Τις δυσκολίες επιτείνει συχνά η κατάσταση του κλήρου -έλλειψη εκκλησιαστικής παιδείας, ποιμαντικης, υπευθυνότητας- και η αρνητική ενίοτε τοποθέτηση του πληρώματος απέναντί του.

4. Το πρόβλημα γίνεται ακόμη οξύτερο όταν, όπως διαπιστώνουν οι νέοι και καταρτισμένοι στο πνεύμα της πατερικής παραδόσεως ιεράρχες, οι Μητροπολίτες δεν διαθέτουν ολοι επαρκές ορθόδοξο φρόνημα και ποιμαντική-ιερατική συνείδηση, οπότε το χάσμα με το λαό μεγαλώνει.

5. Ο εθνοφυλετισμός, ανάπτυγμα του δυτικού εθνικιστικού-φυλετικού πνεύματος, εξαπλώνεται ραγδαία, οδηγώντας σε κίνηση διαλυτικής απίσχνανσης της Εθναρχίας. Το αντικανονικό και πραξικοπηματικό ελλαδικό αυτοκέφαλο (1833) λειτουργεί ως πρότυπο και στους άλλους Βαλκανίους, ιδιαίτερα δε στους Βούλγαρους. Έτσι οι νέοι ιεράρχες όφειλαν να αντιμετωπίσουν το πνεύμα της ανατροπής και διαλύσεως και με απεγνωσμένες προσπάθειες να περισώσουν ό,τι ήταν δυνατό να περισωθεί.

(Πλήρης η μελέτη και όλες οι παραπομπές στον Τιμητικό Τόμο διά τον Μακαρ. Αρχιεπίσκοπον Κύπρου κ. Χρυσόστομον Β’- Λευκωσία 2008).

Φωτογραφία: veroia-seli.blogspot.gr 

Πηγή: Εφημερίδα «Ορθόδοξος Τύπος», Αριθμός Φύλλου 1962, Έτος ΝΓ’, 8 Φεβρουαρίου 2013, Εθναρχική δράσις Ιεραρχών-αποφοίτων της Ι. Θεολογικής Σχολής Χάλκης  (ΙΘ΄. αι.), του πρωτοπρ. π. Γεωργίου Δ. Μεταλληνού, ομοτ. καθηγητού Πανεπιστημίου Αθηνών.