Ο Θεός είναι ακατάληπτος

Ο άνθρωπος, αυτό που γνωρίζει το κατανοεί, το κάνει αντικείμενο και περιεχόμενο της νόησής του. Το «χωράει ο νους του». Ο Θεός όμως δεν είναι ένα από τα αντικείμενα της γνώσης που μπορεί να χωρέσει ο νους του ανθρώπου. Ο Θεός είναι «ακατάληπτος» ή, όπως λέγει ο Μ. Αθανάσιος: «Θεός καταλαμβανόμενος ουκ εστί Θεός» (ΡG 28, 597 Δ).

Ειδικότερα, o άνθρωπος δεν μπορεί να κατανοήσει τη φύση ή την ουσία του Θεού. Η φύση και η ουσία όλων των κτιστών είναι γνωστή. Γνωρίζουμε τα στοιχεία, από τα όποια αποτελείται η πέτρα, το νερό, το φως, τα ζώα, ο άνθρωπος. Τα στοιχεία όμως της θεϊκής Φύσης μας είναι άγνωστα: «Τι εστι Θεού ουσία και αγνοούμε και λέγειν δυνάμεθα» (Ιωάννης Δαμασκηνός, ΡG 94, 793 Β).

Ωστόσο, ο Θεός δεν- παραμένει εντελώς άγνωστος στον άνθρωπο. Ο Θεός αποκαλύπτεται και γίνεται αντιληπτός από τον άνθρωπο διά μέσου των ακτίστων ενεργειών του, όπως αυτές εκδηλώνονται στον κτιστό κόσμο και ιδιαίτερα στη ζωή του ανθρώπου. Ένα παράδειγμα από τις επικοινωνίες: ο ακροατής ή ο θεατής δεν γνωρίζει τη σύνθεση και λειτουργία του ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού. Στο δέκτη του όμως πιάνει τα σήματα του: τα λόγια και τις εικόνες. Το ίδιο ισχύει και για τη σχέση του άνθρωπου με τον Θεό: ο άνθρωπος δε γνωρίζει τη φύση και την ουσία του Θεού. Με τις κεραίες όμως της ύπαρξής του επικοινωνεί με τον Θεό. Λέγει ο Μ. Βασίλειος: «Εκ μεν των ενεργειών γνωρίζειν λέγομεν τον Θεόν τη δε ουσία αυτή προσεγγίζειν ουχ υπισχνούμεθα (= δέν υποστηρίζομε. ΡG 32, 869 Α). Και ο άγιος Μάξιμος προσθέτει: «Ουκ εκ της ουσίας αυτού τον Θεόν γινώσκομεν, αλλ’ εκ της μεγαλουργίας αυτού» (ΡG 90, 931 C).

Ζούμε στην εποχή των επικοινωνιών. Πάνω από τα σπίτια μας έχουμε τοποθετήσει τις κεραίες της τηλεοράσεως. Ένα ολόκληρο δάσος απ’ αυτές σκεπάζει τις σύγχρονες πόλεις. Ποτέ άλλοτε οι άνθρωποι δεν είχαν τόσους δέκτες υψωμένους προς τον ουρανό… Θα περίμενε λοιπόν κανείς, οι σύγχρονοι άνθρωποι να επικοινωνούν περισσότερο με τον Θεό… Και όμως, οι δέκτες αυτοί δεν πιάνουν παρά μόνο τα σήματα των γήινων πομπών και σταθμών. Τα σήματα του υπεργήινου πομπού του Θεού όλο και πιο λίγοι ανθρώπινοι δέκτες τα συλλαμβάνουν…

Μια ζωή χωρίς τη φωνή και την παρουσία του Ουρανίου Πατέρα. Χωρίς τον λόγο του, χωρίς την εικόνα του… Γι’ αυτό στο σύγχρονο κόσμο υπάρχει τόση φτώχεια και τόση μοναξιά. Και όλος αυτός ο πληθωρισμός και ο θόρυβος των μέσων επικοινωνίας φανερώνει ακριβώς την προσπάθεια του άνθρωπου να γεμίσει το κενό της μοναξιάς του και να κρύψει τη γυμνότητα και τη φτώχεια του! Όμως «ουκ επ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος», είπεν ο Κύριος (Ματθ. δ’ 4). Ο άφθονος «άρτος» και τα πληθωριστικά «θεάματα» της καταναλωτικής κοινωνίας δεν είναι ικανά να γεμίσουν το απύθμενο πνευματικό κενό του σύγχρονου άνθρωπου που ζει χωρίς Θεό.

( Επισκόπου Αχελώου Ευθυμίου Στύλιου, Η Αγάπη, Εκδ. Αποστοιλικής Διακονίας, σ. 31-32).