Η καρδία του ανθρώπου στο επίκεντρο

«Φοβερός λόγος καρδίαν ταράσσει ανδρός δικαίου»

Ο σοφός Παροιμιαστής λέγει ότι ένας φοβερός  λόγος μπορεί να ταράξει την καρδιά του δικαίου ανθρώπου.

Ας δούμε κατ’ αρχήν τί εννοούμε όταν λέμε «καρδία».

Μερικά στοιχεία μας δίνει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο Συμβουλευτικό του Εγχειρίδιο. Όπως ακριβώς στον κύκλο, το κέντρο του είναι το σημείο από το οποίο ξεκινούν όλες οι ακτίνες, έτσι και η καρδιά είναι για τον άνθρωπο ένα κέντρο, στο οποίο ενώνονται όλες οι αισθήσεις, όλες οι δυνάμεις της ψυχής. Είναι κέντρο φυσικό, υπερφυσικό και παραφυσικό.

Η καρδιά είναι κέντρο φυσικό. Ο Μέγας Βασίλειος μας λέγει ότι πρώτη αυτή πλάθεται από όλα τα μέλη του σώματος. Πρώτη πλάθεται και τελευταία νεκρώνεται. Είναι η ρίζα, η αρχή και η πηγή όλων των φυσικών δυνάμεων του ανθρώπου. Η φυσική, η αυξητική, η επιθυμητική, η θυμική δύναμη έχουν τη ρίζα τους στη καρδιά του ανθρώπου. Είναι αεικίνητη. Για παράδειγμα, ενώ όλα τα άλλα μέλη ηρεμούν κατά τον ύπνο, αυτή κινείται και ζωογονεί τον άνθρωπο. «Εγώ μεν καθεύδω, αλλά η καρδιά μου αγρυπνεί». Κατά τους Πατέρες η ουσία της ψυχής βρίσκεται στη καρδιά· η ουσία του νου βρίσκεται στη καρδιά, ενώ ή ενέργεια του στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος είναι το όργανο εκείνο που δημοσιεύει τις αποφάσεις της καρδιάς.

Η καρδιά είναι κέντρο υπερφυσικό. Ο όσιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης εξηγεί πως όταν ακούμε τον Τίμιο Πρόδρομο να λέγει· «ευθείας ποιείτε τας τρίβους αυτού», δηλαδή ότι οι άνθρωποι πρέπει να ετοιμάσουν τον δρόμο, να τον κάνουν ευθύ για να έλθει ο Χριστός, ο δρόμος αυτός είναι η καρδιά του ανθρώπου. Η χάρη του Θεού αναπαύεται μέσα στη καρδιά των ανθρώπων. Εκεί λαλεί ο Θεός τις εντολές Του. «Η αγάπη του Θεού εκκέχυται εν ταις καρδίαις ημών»  η αγάπη του Θεού έχει χυθεί μέσα στις καρδιές των ανθρώπων, όπως γράφει ο απόστολος Παύλος. Μέσα εκεί ο άνθρωπος προσφωνεί το Θεό και Του λέγει με τη χάρη του Χριστού· «Αββά ο Πατήρ», δηλαδή «Πατέρα μου!». Μέσα στη καρδιά μας δεχόμαστε τις δωρεές του Θεού.

Η καρδιά είναι κέντρο παραφυσικό. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος σε ένα ποίημά του γράφει: «Καθάρισε τη καρδιά από κάθε αμαρτία. Αυτή είναι η ρίζα και η πηγή της αμαρτίας».

Εκεί που ο Θεός τοποθετεί τη χάρη Του, εκεί ενεργεί και ο Σατανάς. Γι’ αυτό και ο Κύριος δίδαξε· «εκ της καρδίας εξέρχονται οι πονηροί διαλογισμοί, οι μοιχείες, οι πορνείες, οι κλοπές, οι ψευδομαρτυρίες και οι βλασφημίες». Η παρά φύσιν αυτή κατάσταση γεννάει πολλές αμαρτίες και προκαλεί πολλά δυσάρεστα στον άνθρωπο.

Η ιερή υμνογράφος, η οσία Κασσιανή, εγκωμιάζει τον Τίμιο Πρόδρομο ως εξής· «είχε μεν το κατά φύσιν, έφυγε δε το παρά φύσιν, υπέρ φύ­σιν αγωνισάμενος».

Πώς θα γίνει η καρδιά μας τόπος των υπερφυσικών ενεργειών του Θεού;

Είναι αλήθεια ότι πολλές φορές ξεγελάμε τους ανθρώπους. Εξωτερικά μπορεί να φαινόμαστε άγιοι και να παρουσιάζουμε σπουδαία έργα, ενώ στον εσωτερικό κόσμο της καρδίας μας βασιλεύουν τα πάθη. Ένας ατελείωτος εσμός των παθών υπάρχει και κινείται μέσα μας και, το ακόμη χειρότερο, ενεργεί τα δυσάρεστα. Μπορεί στο στόμα να είμαστε καθαροί και στην καρδιά ανήθικοι. Μπορεί να πλησιάζουμε τον άλλο με φιλόφρονα, εξωτερικά, διάθεση και όμως να έχουμε εμπάθεια μέσα μας.

Ένας εκ των Πατέρων της Εκκλησίας, ο αββάς Ησαΐας ο αναχωρητής, μας παροτρύνει να μισήσουμε την αμαρτία «από καρδίας», δηλαδή όπως ο ίδιος εξηγεί, να είναι τέτοια η κατάσταση της καρδιάς μας που να μισεί την αμαρτία. Ο Κύριος τόνισε πως εάν δεν συγχωρήσουμε τους εχθρούς μας από καρδίας, δηλαδή αυθόρμητα και ολοκληρωτικά, δεν θα μας συγχωρήσει και εμάς ο Θεός. Χρειαζόμαστε βαθιά μετάνοια και πολλά δάκρυα για να ξεπλύνουν και να καθαρίσουν τη καρδιά μας· χρειάζεται διαρκής αγώνας και μεγάλη προσπάθεια για να μας δώσει ο Θεός καθαρή καρδιά με τη χάρη και τα μυστήριά Του.

«Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός», έλεγε ο Δαβίδ. Αυτό ας γίνει και το δικό μας αίτημα.

(Μητροπ. Εδέσσης, Πέλλης και Αλμωπίας Ιωήλ, «Θυσία Εσπερινή», Γιαννιτσά 2010)