Βαπτισματικές και μεταβαπτισματικές πράξεις

[Προηγούμενη δημοσίευση: http://www.pemptousia.gr/?p=90584]

   Μετά το βάπτισμα ο ιερεύς αποθέτει το νεοφώτιστο στις αγκάλες του αναδόχου, «σαβάνου λευκοῦ ἐφαπλωθέντος ἐν ταῖς χερσί» και νίπτει τα χέρια του ενώ ψάλλεται τρείς φορές ο πρώτος στίχος του 31^ου ψαλμού[162]: «Μακάριοι, ὧν ἀφέθησαν αἱ ἀνομίαι, καὶ ὧν ἐπεκαλύφθησαν αἱ ἁμαρτίαι[163]». Η πανηγυρική και κάπως σχολαία ψαλμωδία του παραπάνου στίχου, έχει εισαχθεί προφανώς ως ένα είδος χαιρετισμού του νεοφωτίστου και συγχρόνως για να δοθεί ο απαιτούμενος χρόνος για την απόμαξή του και για την έκπλυση των χειρών του βαπτίζοντος[164].

      Ακολουθεί απαραιτήτως η ανάγνωση της «εὐχῆς τοῦ μύρου» («Εὐλογητὸς εἶ, Κύριε, ὁ Θεὸς ὁ Παντοκράτωρ, ἡ πηγὴ τῶν ἀγαθῶν, ὁ ἥλιος τῆς δικαιοσύνης, ὁ λάμψας τοῖς ἐν σκότει φῶς σωτηρίας, διὰ τῆς ἐπιφανείας τοῦ μονογενοῦς σου Υἱοῦ καὶ Θεοῦ ἡμῶν καὶ χαρισάμενος ἡμῖν τοῖς ἀναξίοις τὴν μακαρίαν κάθαρσιν ἐν τῷ ἁγίῳ Βαπτίσματι, καὶ τὸν θεῖον ἁγιασμὸν ἐν τῷ ζωοποιῷ χρίσματι· ὁ καὶ νῦν εὐδοκήσας ἀναγεννῆσαι τὸν δοῦλόν σου τὸν (τὴν δούλην σου τὴν) νεοφώτιστον δι’ ὕδατος καὶ Πνεύματος, καὶ τὴν τῶν ἑκουσίων καὶ ἀκουσίων ἁμαρτημάτων ἄφεσιν αὐτῷ (αὐτῇ) δωρησάμενος· Αὐτὸς οὖν, Δέσποτα παμβασιλεῦ εὔσπλαγχνε, χάρισαι αὐτῷ καὶ τὴν σφραγῖδα τῆς δωρεᾶς τοῦ ἁγίου καὶ παντοδυνάμου, καὶ προσκυνητοῦ σου Πνεύματος, καὶ τὴν μετάληψιν τοῦ ἁγίου Σώματος, καὶ τοῦ τιμίου Αἵματος τοῦ Χριστοῦ σου. Φύλαξον αὐτὸν (αὐτὴν) ἐν τῷ σῷ ἁγιασμῷ· βεβαίωσον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ πίστει ῥῦσαι ἀπὸ τοῦ πονηροῦ, καὶ πάντων τῶν ἐπιτηδευμάτων αὐτοῦ, καὶ τῷ σωτηρίῳ σου φόβῳ, ἐν ἁγνείᾳ καὶ δικαιοσύνῃ τὴν ψυχὴν αὐτοῦ (αὐτῆς) διατήρησον ἵνα, ἐν παντὶ ἔργῳ καὶ λόγῳ εὐαρεστῶν (εὐαρεστοῦσά) σοι, υἱὸς (θυγατέρα) καὶ κληρονόμος τῆς ἐπουρανίου σου γὲνηται βασιλείας. Ὅτι σὺ εῖ ὁ Θεὸς ἡμῶν, Θεὸς τοῦ ἐλεεῖν καὶ σῴζειν, καὶ σοὶ τὴν δόξαν ἀναπέμπομεν, τῷ Πατρί, καὶ τῷ Υἱῷ, καὶ τῷ Ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων»)[165], και η χρίση του νεοφωτίστου δια του αγίου μύρου, λέγοντας σε κάθε χρίση την φράση «Σφραγὶς δωρεᾶς Πνεύματος Ἁγίου. Ἀμήν[166]». Χρίονται δε τα ίδια σημεία του σώματος που χρίσθηκαν με το επορκιστό έλαιο, αν και η πράξη από ότι φαίνεται από τα χειρόγραφα δεν ήταν εδώ πάντοτε και παντού η ίδια. Η λύση δίδεται από τα ευχολόγια στα οποία κρατείται η παραδοσιακή και ορθή διάταξη.:

1. Μετά το χρίσμα ενδύουν τον νεοφώτιστο με λευκό χιτώνα, λέγοντας με έμφαση το [167]“ Ἐνδύεται ὁ δοῦλος (δούλη) τοῦ Θεοῦ (ὁ ἢ ἡ δεῖνα) χιτῶνα δικαιοσύνης, εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός, καὶ τοῦ Υἱοῦ, καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἀμήν»[168]. Ο πανηγυρικά ψαλλόμενος ειρμός «Χιτῶνά μοι παράσχου φωτεινόν, ὁ ἀναβαλλόμενος φῶς ὡς ἱμάτιον, πολυέλεε Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν[169]», δίνει όλο το χρόνο για να γίνει σωστά η ένδυση με τον «ἐμφώτιο» χιτώνα.
2. Αναρτούν στο στήθος του νεοφωτίστου τον «βαπτιστικό» Σταυρό, λέγοντας εμφατικά το «Εἶπεν ὁ Κύριος, Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ελθεῖν…». Η πανηγυρική και πάλι εξ’ έθους του ειρμού της α’ ωδής του κανόνος της Υψώσεως του τιμίου Σταυρού «Σταυρόν χαράξας Μωσῆς..» καλύπτει τον χρόνο επιδόσεως του Σταυρού και αποτελεί, όπως το Χιτῶνα μοι παράσχου…» και νωρίτερα το «Μακάριοι ὧν ἀφέθησαν…», στοιχείο εξάρσεως της σπουδαίας αυτής μεταβαπτισματικής πράξης.
3. Ανάβουν την λαμπάδα και την παραδίδουν επίσημα στον νεοφώτιστο (δηλαδή στον ανάδοχο), λέγοντας το «Οὕτω λαμψάτω το φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων…». Και αρχίζουν την ψαλμωδία του [170]«Ὅσο εἰς Χριστὸν ἐβαπτίσθητε, Χριστὸν ἐνεδύσασθε, Ἀλληλούΐια (ἐκτρίτου)[171]». Όση ώρα ψάλλεται, ο ιερεύς θυμιάζει τον απέναντί του ιστάμενο νεοφώτιστο που κρατείται μεζί με την λαμπάδα από τον ανάδοχο, και κάνουν τρεις γύρους γύρω από την κολυμβήθρα[172]. Στη συνέχεια ο ιερέας παραλαμβάνει το Ευαγγέλιο από το δισκέλιο και θυμιάζοντας εισέρχεται στο άγιο βήμα. Αφού αναγνωσθεί το αποστολικό ανάγνωσμα[173] , ο ιερεύς, διαβάζει το Ευαγγελικό ανάγνωσμα[174] από την ωραία πύλη. 

 

2.5: «Μεταβαπτισματικές πράξεις» 

     Ως μεταβαπτισματικές πράξεις του Μυστηρίου του Αγίου Βαπτίσματος, εννοούμε τις επίλοιπες σήμερα τελετές της απολούσεως του αγίου χρίσματος, καθώς και της τριχοκουρίας. Είναι χωριστές τελετές που γίνονται η πρώτη κατά την ογδόη ημέρα, και η δεύτερη ίσως τότε ή και αργότερα. Με τον νηπιοβαπτισμό σιγά-σιγά η μεν απόλουση τελείως τυποποιήθηκε, ενώ ήταν πραγματικό λουτρό του νεωφωτίστου, που ως την εβδόμη ημέρα δεν λουζόταν, αλλά εξακολουθούσε να φέρει τα λευκά εμφώτεια ενδύματα και να σχολάζει στους ναούς κατατρυφώντας των αγίων μυστηρίων και ακροώμενος τις μυσταγωγικές λεγόμενες κατηχήσεις.

    Η απόλουση και η τριχοκουρία συνάπτονται σήμερα στην ακολουθία του βαπτίσματος ή και παρεμβάλλονται ακαίρως εντός αυτού. Το πιο σωστό και σχετικά ακριβέστερο είναι να γίνονται μετά την κοινωνία του βρέφους όπως γράφονται στο Ευχολόγιο, με την ανάγνωση «εἰς ἐπήκοον» του λαού των σχετικών ευχών στη θέση τους και κατόπιν να γίνεται η απόλουση[175].

 [Συνεχίζεται]

[162] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σ. 217.

[163]Βλ., Μικρόν Ευχολόγιον ή Αγιασματάριον, «Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος» εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σ. 74.

[164] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. « άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σ. 218.

[165]Βλ.,Μικρόν Ευχολόγιον ή Αγιασματάριον, «Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος» εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σελ.75-76.

[166] Βλ. οπ. παρ. σ.77.

[167] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σελ 218,219

[168]Βλ., Μικρόν Ευχολόγιον ή Αγιασματάριον, «Ακολουθία του Αγίου Βαπτίσματος» εκδ. Αποστολικής Διακονίας, σ. 77.

[169] Βλ. οπ. παρ. σ. 77.

[170] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σ. 219.

[171] Βλ. οπ. παρ. σ. 77.

[172] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σ. 219.

[173] Βλ. Ρωμ, 6,3-11.

[174] Βλ. Μτθ. 28,16-20.

[175] Βλ. Ιωάννου Μ. Φουντούλη, «ΤΟ ΑΓΙΟΝ ΒΑΠΤΙΣΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ-ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ», τομ. «Το άγιον Βάπτισμα», εκδ. Ιερά Μητρόπολη Δράμας, Δράμα 1996, σελ 223-224.