Προτάσεις κατηχητικών μαθημάτων για το Σαββατοκύριακο 24 & 25 Νοεμβρίου 2012
22 Νοεμβρίου 2012
Catichisis.gr: Του Ηλία Λιαμή, δρ Θεολογίας, Αρχισυντάκτη της ιστοσελίδας
Αγαπητέ μου φίλε, Ολοκληρώνεται σήμερα μία, κατά κάποιον τρόπο, τριλογία με θέμα τον πλούτο, δοσμένη από τον Λουκά, τον ευαγγελιστή με την ιδιαίτερη, κατά τους ερμηνευτές, ευαισθησία σε κοινωνικά θέματα. Σου θυμίζω τα δύο προηγούμενα: Την παραβολή του πλούσιου και του Λάζαρου και την παραβολή του ανόητου πλούσιου. Οι δύο αυτές περικοπές είχαν κάτι κοινό: Αν και διαπραγματεύονταν διαφορετικά ανθρώπινα πάθη (σκληροκαρδία και πλεονεξία αντίστοιχα) συμφωνούσαν, πως το πρόβλημα δεν ήταν ο πλούτος των πρωταγωνιστών, αλλά η ύπαρξη αυτών ακριβώς των παθών στην ψυχή τους. Ο πλούτος παρουσιαζόταν ως κάτι ουδέτερο, δηλ. ούτε ωφέλιμο, ούτε βλαβερό, που εξαρτάτο, ως προς τη χρήση του, από την πνευματική ποιότητα του ανθρώπου που τον κατέχει.
Σήμερα όμως το σκηνικό αλλάζει. Ο άρχοντας που πλησιάζει τον Χριστό για να τον ρωτήσει με αληθινό ενδιαφέρον για την αιώνια ζωή,πληροί πνευματικές προϋποθέσεις, που δεν αμφισβητούνται από τον Χριστό. Λαμβάνουμε λοιπόν ως δεδομένη την τήρηση όλων των εντολών, ήδη από τα νιάτα του. Και μάλιστα, η βεβαιότητά του, μαρτυρά τήρηση συστηματική, με διαρκή αυτοπαρατήρηση, αλλά και με διαρκώς ζωντανή την έννοια για την αιώνια ζωή.
Οπωσδήποτε, ο σημερινός μας πλούσιος δεν επιδεικνύεται με τον τρόπο των Φαρισαίων. Άλλωστε, ο Χριστός δεν του καταλογίζει, ούτε υποκρισία, ούτε φιλαρέσκεια. Πρέπει να θεωρήσεις λοιπόν, πως βαδίζει γνήσιο πνευματικό δρόμο, με κόπο και συνέπεια. Κι όμως! Αν και κανείς δεν τον παρατηρεί για κάτι, αν και, ούτε ο ίδιος ο Χριστός δεν του καταλογίζει έλλειψη ή παράβαση, εκείνος αισθάνεται ελλιπής. Πιθανόν να μην είναι ολιγαρκής στα πνευματικά, πιθανόν οι στόχοι του να ζητούν στέρεη επιβεβαίωση από τώρα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, βιώνει κενό.
Στο ερώτημά του, ο Χριστός του δίνει μια ευκαιρία να ησυχάσει. Του μιλά για τις εντολές. Κάποιος άλλος στη θέση του, με τον αγώνα, αλλά και τα πνευματικά του κατορθώματα, θα είχε εξασφαλίσει γαλήνη για όλη την υπόλοιπη ζωή του. Δυστυχώς για τον πλούσιο της σημερινής περικοπής, ανήκει στην κατηγορία εκείνων που είναι φτιαγμένοι για περισσότερα πράγματα από μια απλή υπακοή σε εντολές. Ο Νόμος τού πέφτει λίγος, στενός. Η ψυχή του διψάει κορφές, που άλλος άνθρωπος, ούτε υποψιάζεται πως υπάρχουν. Συγχρόνως όμως αποδεικνύεται δεμένος με τη γη.
Η στιγμή είναι υπέροχη και συγχρόνως τραγική! Ο πλούσιος έχει ήδη ξεχωρίσει από όλους τους παρισταμένους, από όλους τους συμπατριώτες του. Σα να έχει σηκωθεί από το έδαφος και έχει έρθει σε ένα ίδιο επίπεδο με τον Θείο συνομιλητή Του. Σα να του λέει «όλα αυτά δε με χωρούν, τα ξέρω, αλλά δεν με γεμίζουν. Δώσ’ μου κάτι να αγγίξω τον κόσμο της τελειότητας».
(Αυθόρμητα, διαβάζοντας την περικοπή, μου ήρθε στο μυαλό, απόσπασμα από έργο Έλληνα λογοτέχνη του 20ου αιώνα, που κάνοντας απολογισμό της ζωής του, βάζει μπροστά του τον πρόγονό του, τον Ελ Γκρέκο, και του ζητάει να τον προστάξει, πώς να συνεχίσει τη ζωή του. Γράφει λοιπόν:
«-Παππού αγαπημένε, είπα, δώσ’ μου μιαν προσταγή.
Χαμογέλασε, απίθωσε το χέρι απάνω στο κεφάλι μου…
– Φτάσε όπου μπορείς παιδί μου…
Έφτασε ως τις ρίζες του μυαλού μου η φωνή του, μα η καρδιά μου δεν τινάχτηκε.
– Παππού, φώναξα τώρα πιο δυνατά, δώσ’ μου μιαν πιο δύσκολη, πιο κρητικιά προσταγή.
Κι ολομεμιάς, ως να τα πω, μια φλόγα σούριξε ξεσκίζοντας τον αέρα, αφανίστηκε από τα μάτια μου ο αδάμαστος πρόγονος με τις περιπλεγμένες θυμαρόριζες στα μαλλιά του κι απόμεινε στην κορφή του Σινά μια φωνή όρθια, γεμάτη προσταγή, κι ο αέρας έτρεμε:
– Φτάσε όπου δεν μπορείς!»)
Στο αίτημα αυτό για την τελειότητα, για το ξεπέρασμα της μετριότητας, την υπέρβαση της ανθρώπινης ατέλειας, ο Χριστός είναι απόλυτος, περιεκτικός και απολύτως σαφής:
«Πούλησε τα πλούτη σου, δώσ’ τα στους φτωχούς και ακολούθα με».
Το μήνυμα ξεκάθαρο: Στον δρόμο, πίσω από τον Χριστό, δεν χωράει, και ο άνθρωπος και ο πλούτος του. Ίσως γιατί ο δρόμος αυτός να έχει το μέγεθος βελονότρυπας και να χωράει μόνον ψυχές, που έχουν λεπτυνθεί σαν βελόνα από τα πάθη και που έχουν γίνει μυτερές σαν βελόνες απ’ τον πόθο τους να διαπεράσουν τον αιθέρα και να συναντήσουν τα αιώνια. Και αυτές τις προϋποθέσεις, ο άρχοντας δεν τις πληροί.
Και δύο ερωτήματα:
-Μήπως η παρότρυνση αυτή αφορά τον συγκεκριμένο συνομιλητή; Μήπως δηλαδή ο Χριστός διέκρινε το πάθος του πλούτου στον συγκεκριμένο άνθρωπο και του δίνει την εντολή αυτή, ειδικά προορισμένη γι’ αυτόν; Θα ήταν εύλογο το ερώτημα, αν, μετά την απομάκρυνση του απογοητευμένου από την απάντηση πλουσίου, δεν ακολουθούσε μια γενική, αλλά και ξεκάθαρη διαπίστωση, εκ μέρους του Χριστού:
«Πόσο δύσκολα θα μπουν στη Βασιλεία του Θεού αυτοί που έχουν χρήματα!»
Να λοιπόν, πως ο πλούτος αποτελεί αυτόν καθεαυτόν παράγοντα χωρισμού του ανθρώπου από τον Θεό. Δεν πρόκειται απλώς για σύνολο πραγμάτων για χρήση ή κατάχρηση. Δεν έχει σημασία η πνευματική ή η ηθική κατάσταση του κατόχου. Ο πλούτος, χωρίς περιπτωσιολογία, χωρίς αστερίσκους και χωρίς συμφραζόμενα, αποτελεί το έσχατο και το αναμφίβολο βαρίδι, που δεν αφήνει την ψυχή να πετάξει.
-Και κάτι δεύτερο, και κατά μια έννοια πάντα –και ιδίως σήμερα- άκρως επίκαιρο: Αν στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη, το ερώτημα που τίθεται στον Χριστό είναι «ποιος είναι ο πλησίον», ένα αντίστοιχο ερώτημα προς τον Χριστό, που ίσως το σκέφτηκαν και τότε, ίσως το σκεφτόμαστε και σήμερα, να ήταν:
«Ποιος είναι ο πλούσιος».
Και εδώ, η απάντηση είναι έμμεση, αλλά εξίσου σαφής. Ο Χριστός δεν ζητάει από τον πλούσιο να πουλήσει μέχρι ενός ορισμένου ποσού, προκειμένου να απαλλαγεί από τον χαρακτηρισμό «πλούσιος».Η εντολή αφορά ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Οι παριστάμενοι στον διάλογο, οπωσδήποτε φτωχοί και σίγουρα φτωχότεροι από τον συνομιλητή του Χριστού, αντιλαμβάνονται το μήνυμα, γι’ αυτό και δεν σκέφτονται «αυτά δεν αφορούν εμάς, για τον πλούσιο τα λέει». Αντίθετα, ταράζονται, διότι καταλαβαίνουν, πως ο Χριστός θεωρεί πλούσιο τον έχοντα και κατέχοντα ακόμη και τα ελάχιστα. Πίσω από το ερώτημα «τότε ποιος θα σωθεί», που του απευθύνουν, κρύβεται κάτι ανάμεσα σε απογοήτευση, αλλά και οργή: Οι υποχρεώσεις, η επιβίωση, τα παιδιά… Πώς καλύπτονται όλα αυτά, από ένα τρόπο ζωής, όπου δεν υπάρχει κατοχή, όπου δεν υπάρχει ιδιοκτησία;
Ο Χριστός αντιλαμβάνεται, πως έχει φτάσει στα όρια της αντοχής, όχι μόνον των ακροατών του, αλλά και όλων μας. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν ρίχνει «νερό στο κρασί» του λυτρωτικού Του λόγου, όμως, ούτε απογοητεύει, ούτε απελπίζει. Έμμεσα, καλεί να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την ανθρώπινη αδυναμία, τουλάχιστον για ταπείνωση και προσφυγή στη δύναμη του Θεού, που ξέρει να αναπληρώνει τα αδύναμα και τα ελλείποντα.
Και αν, αγαπητέ μου φίλε, θεωρήσεις, πως η σημερινή περικοπή περιστρέφεται γύρω από τα ανεφάρμοστα, θυμήσου πρώτα των αγίων, παλιών και νεοφανών, την πιο κοινή αρετή: την ακτημοσύνη. Και κατόπιν πες μου αν το σημερινό θηρίο, το θηρίο της δίψας για πλούτο, δεν θα χτυπιόταν στην καρδιά, αν ήμασταν κάθε στιγμή έτοιμοι να απαρνηθούμε εκείνα, τα φθαρτά και τα μάταια, που νομίζουμε, πως μας γεμίζουν τη ζωή.
Φτάνουμε λοιπόν και στην περικοπή…
Σήμερα όμως το σκηνικό αλλάζει. Ο άρχοντας που πλησιάζει τον Χριστό για να τον ρωτήσει με αληθινό ενδιαφέρον για την αιώνια ζωή,πληροί πνευματικές προϋποθέσεις, που δεν αμφισβητούνται από τον Χριστό. Λαμβάνουμε λοιπόν ως δεδομένη την τήρηση όλων των εντολών, ήδη από τα νιάτα του. Και μάλιστα, η βεβαιότητά του, μαρτυρά τήρηση συστηματική, με διαρκή αυτοπαρατήρηση, αλλά και με διαρκώς ζωντανή την έννοια για την αιώνια ζωή.
Οπωσδήποτε, ο σημερινός μας πλούσιος δεν επιδεικνύεται με τον τρόπο των Φαρισαίων. Άλλωστε, ο Χριστός δεν του καταλογίζει, ούτε υποκρισία, ούτε φιλαρέσκεια. Πρέπει να θεωρήσεις λοιπόν, πως βαδίζει γνήσιο πνευματικό δρόμο, με κόπο και συνέπεια. Κι όμως! Αν και κανείς δεν τον παρατηρεί για κάτι, αν και, ούτε ο ίδιος ο Χριστός δεν του καταλογίζει έλλειψη ή παράβαση, εκείνος αισθάνεται ελλιπής. Πιθανόν να μην είναι ολιγαρκής στα πνευματικά, πιθανόν οι στόχοι του να ζητούν στέρεη επιβεβαίωση από τώρα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, βιώνει κενό.
Στο ερώτημά του, ο Χριστός του δίνει μια ευκαιρία να ησυχάσει. Του μιλά για τις εντολές. Κάποιος άλλος στη θέση του, με τον αγώνα, αλλά και τα πνευματικά του κατορθώματα, θα είχε εξασφαλίσει γαλήνη για όλη την υπόλοιπη ζωή του. Δυστυχώς για τον πλούσιο της σημερινής περικοπής, ανήκει στην κατηγορία εκείνων που είναι φτιαγμένοι για περισσότερα πράγματα από μια απλή υπακοή σε εντολές. Ο Νόμος τού πέφτει λίγος, στενός. Η ψυχή του διψάει κορφές, που άλλος άνθρωπος, ούτε υποψιάζεται πως υπάρχουν. Συγχρόνως όμως αποδεικνύεται δεμένος με τη γη.
Η στιγμή είναι υπέροχη και συγχρόνως τραγική! Ο πλούσιος έχει ήδη ξεχωρίσει από όλους τους παρισταμένους, από όλους τους συμπατριώτες του. Σα να έχει σηκωθεί από το έδαφος και έχει έρθει σε ένα ίδιο επίπεδο με τον Θείο συνομιλητή Του. Σα να του λέει «όλα αυτά δε με χωρούν, τα ξέρω, αλλά δεν με γεμίζουν. Δώσ’ μου κάτι να αγγίξω τον κόσμο της τελειότητας».
(Αυθόρμητα, διαβάζοντας την περικοπή, μου ήρθε στο μυαλό, απόσπασμα από έργο Έλληνα λογοτέχνη του 20ου αιώνα, που κάνοντας απολογισμό της ζωής του, βάζει μπροστά του τον πρόγονό του, τον Ελ Γκρέκο, και του ζητάει να τον προστάξει, πώς να συνεχίσει τη ζωή του. Γράφει λοιπόν:
«-Παππού αγαπημένε, είπα, δώσ’ μου μιαν προσταγή.
Χαμογέλασε, απίθωσε το χέρι απάνω στο κεφάλι μου…
– Φτάσε όπου μπορείς παιδί μου…
Έφτασε ως τις ρίζες του μυαλού μου η φωνή του, μα η καρδιά μου δεν τινάχτηκε.
– Παππού, φώναξα τώρα πιο δυνατά, δώσ’ μου μιαν πιο δύσκολη, πιο κρητικιά προσταγή.
Κι ολομεμιάς, ως να τα πω, μια φλόγα σούριξε ξεσκίζοντας τον αέρα, αφανίστηκε από τα μάτια μου ο αδάμαστος πρόγονος με τις περιπλεγμένες θυμαρόριζες στα μαλλιά του κι απόμεινε στην κορφή του Σινά μια φωνή όρθια, γεμάτη προσταγή, κι ο αέρας έτρεμε:
– Φτάσε όπου δεν μπορείς!»)
Στο αίτημα αυτό για την τελειότητα, για το ξεπέρασμα της μετριότητας, την υπέρβαση της ανθρώπινης ατέλειας, ο Χριστός είναι απόλυτος, περιεκτικός και απολύτως σαφής:
«Πούλησε τα πλούτη σου, δώσ’ τα στους φτωχούς και ακολούθα με».
Το μήνυμα ξεκάθαρο: Στον δρόμο, πίσω από τον Χριστό, δεν χωράει, και ο άνθρωπος και ο πλούτος του. Ίσως γιατί ο δρόμος αυτός να έχει το μέγεθος βελονότρυπας και να χωράει μόνον ψυχές, που έχουν λεπτυνθεί σαν βελόνα από τα πάθη και που έχουν γίνει μυτερές σαν βελόνες απ’ τον πόθο τους να διαπεράσουν τον αιθέρα και να συναντήσουν τα αιώνια. Και αυτές τις προϋποθέσεις, ο άρχοντας δεν τις πληροί.
Και δύο ερωτήματα:
-Μήπως η παρότρυνση αυτή αφορά τον συγκεκριμένο συνομιλητή; Μήπως δηλαδή ο Χριστός διέκρινε το πάθος του πλούτου στον συγκεκριμένο άνθρωπο και του δίνει την εντολή αυτή, ειδικά προορισμένη γι’ αυτόν; Θα ήταν εύλογο το ερώτημα, αν, μετά την απομάκρυνση του απογοητευμένου από την απάντηση πλουσίου, δεν ακολουθούσε μια γενική, αλλά και ξεκάθαρη διαπίστωση, εκ μέρους του Χριστού:
«Πόσο δύσκολα θα μπουν στη Βασιλεία του Θεού αυτοί που έχουν χρήματα!»
Να λοιπόν, πως ο πλούτος αποτελεί αυτόν καθεαυτόν παράγοντα χωρισμού του ανθρώπου από τον Θεό. Δεν πρόκειται απλώς για σύνολο πραγμάτων για χρήση ή κατάχρηση. Δεν έχει σημασία η πνευματική ή η ηθική κατάσταση του κατόχου. Ο πλούτος, χωρίς περιπτωσιολογία, χωρίς αστερίσκους και χωρίς συμφραζόμενα, αποτελεί το έσχατο και το αναμφίβολο βαρίδι, που δεν αφήνει την ψυχή να πετάξει.
-Και κάτι δεύτερο, και κατά μια έννοια πάντα –και ιδίως σήμερα- άκρως επίκαιρο: Αν στην παραβολή του καλού Σαμαρείτη, το ερώτημα που τίθεται στον Χριστό είναι «ποιος είναι ο πλησίον», ένα αντίστοιχο ερώτημα προς τον Χριστό, που ίσως το σκέφτηκαν και τότε, ίσως το σκεφτόμαστε και σήμερα, να ήταν:
«Ποιος είναι ο πλούσιος».
Και εδώ, η απάντηση είναι έμμεση, αλλά εξίσου σαφής. Ο Χριστός δεν ζητάει από τον πλούσιο να πουλήσει μέχρι ενός ορισμένου ποσού, προκειμένου να απαλλαγεί από τον χαρακτηρισμό «πλούσιος».Η εντολή αφορά ΤΑ ΠΑΝΤΑ. Οι παριστάμενοι στον διάλογο, οπωσδήποτε φτωχοί και σίγουρα φτωχότεροι από τον συνομιλητή του Χριστού, αντιλαμβάνονται το μήνυμα, γι’ αυτό και δεν σκέφτονται «αυτά δεν αφορούν εμάς, για τον πλούσιο τα λέει». Αντίθετα, ταράζονται, διότι καταλαβαίνουν, πως ο Χριστός θεωρεί πλούσιο τον έχοντα και κατέχοντα ακόμη και τα ελάχιστα. Πίσω από το ερώτημα «τότε ποιος θα σωθεί», που του απευθύνουν, κρύβεται κάτι ανάμεσα σε απογοήτευση, αλλά και οργή: Οι υποχρεώσεις, η επιβίωση, τα παιδιά… Πώς καλύπτονται όλα αυτά, από ένα τρόπο ζωής, όπου δεν υπάρχει κατοχή, όπου δεν υπάρχει ιδιοκτησία;
Ο Χριστός αντιλαμβάνεται, πως έχει φτάσει στα όρια της αντοχής, όχι μόνον των ακροατών του, αλλά και όλων μας. Παρ’ όλ’ αυτά, δεν ρίχνει «νερό στο κρασί» του λυτρωτικού Του λόγου, όμως, ούτε απογοητεύει, ούτε απελπίζει. Έμμεσα, καλεί να χρησιμοποιήσουμε αυτήν την ανθρώπινη αδυναμία, τουλάχιστον για ταπείνωση και προσφυγή στη δύναμη του Θεού, που ξέρει να αναπληρώνει τα αδύναμα και τα ελλείποντα.
Και αν, αγαπητέ μου φίλε, θεωρήσεις, πως η σημερινή περικοπή περιστρέφεται γύρω από τα ανεφάρμοστα, θυμήσου πρώτα των αγίων, παλιών και νεοφανών, την πιο κοινή αρετή: την ακτημοσύνη. Και κατόπιν πες μου αν το σημερινό θηρίο, το θηρίο της δίψας για πλούτο, δεν θα χτυπιόταν στην καρδιά, αν ήμασταν κάθε στιγμή έτοιμοι να απαρνηθούμε εκείνα, τα φθαρτά και τα μάταια, που νομίζουμε, πως μας γεμίζουν τη ζωή.
Φτάνουμε λοιπόν και στην περικοπή…
Πηγή: synodoiporia.blogspot.gr
