3 Μαρτίου 2014

Έναρξη της Μ. Τεσσαρακοστής σήμερα και η Εκκλησία μας πλαισιώνει το πλούσιο υμνογραφικό της έργο με ένα σπουδαίο βιβλικό κείμενο: Στο σημερινό όρθρο τοποθετείται ένα απόσπασμα από το βιβλίο του προφήτη Ησαΐα (α΄, 1-20), στο οποίο περιγράφεται πώς ο Κύριος "βλέπει" τις κατά τα άλλα ευσεβείς πράξεις του εκλεκτού Του Ισραήλ. Η σοφή εκκλησιαστική τάξη θέλει, με άλλα λόγια, να μας υπενθυμίσει αυτό που ανέφερε προχθές ο Οικουμενικός μας Πατριάρχης, στον Κατηχητήριο Λόγο του επί τη ενάρξει της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής: "Η άσκησις πραγματοποιείται ΚΑΙ διά του περιορισμού των τροφών, δηλονότι της νηστείας, αλλά κυρίως διά της αποχής από τό κακόν". Ας αφήσουμε όμως το ίδιο το κείμενο να μιλήσει, όπως το παραθέτουμε στη συνέχεια στο πρωτότυπο και τη μετάφρασή ...

Η Μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι η πλέον χαρακτηριστική περίοδος, όπου αναδεικνύεται σε όλο το μεγαλείο του ο πλούτος της χριστιανικής λατρείας. Κατά τον Ιωάννη Φουντούλη, η Μεγάλη Τεσσαρακοστή «εἶναι ἡ πρώτη, καὶ μεγάλη, καὶ κύρια νηστεία, ποὺ ἐπηρεάζει τὴ λατρεία τῆς Ἐκκλησίας οὐσιαστικά, ὅσο καμία ἄλλη ἡμέρα ἢ περίοδος νηστείας». Πέρα από τον ασκητικό - νηστίσιμο χαρακτήρα των ημερών, η θεία λατρεία παρουσιάζει πλειάδα τελετουργικών ιδιομορφιών. «Τὰ ἰδιόμορφα στοιχεῖα, ποὺ ἄφθονα προβάλλουν κατὰ τὴν περίοδο αὐτή, προσελκύουν τὸ ἐνδιαφέρον τῶν χριστιανῶν καὶ ξυπνοῦν τὴν κοιμωμένη πολλὲς φορὲς λειτουργική τους συνείδηση, ποὺ ἔχει φθαρεῖ ἀπὸ τὴ διαρκῆ ἐπανάληψη τῶν ἴδιων διαρκῶς λειτουργικῶν στοιχείων». Σύμφωνα με τον μακαριστό μητροπολίτη Πατρών Νικόδημο Βαλληνδρά, η λατρεία αποτελεί τη δημόσια και πλέον εμφανή από τις εκφάνσεις της ...

Οι δύο αυτοί άνδρες, κριτές του Ισραήλ τοποθετούνται χρονικά πριν από την αρχή της περιόδου που οι Εβραίοι απέκτησαν βασιλιάδες. Η αναφορά τους υπάρχει στο Πρώτο βιβλίο των Βασιλειών. Ο Ηλεί έγινε κριτής των Εβραίων μετά τον Σαμψών. Ήταν αρχιερέας και πολύ ευσεβής άνθρωπος. Είχε όμως δυο παιδιά που, δυστυχώς, δεν σέβονταν τις εντολές του Θεού και συμπεριφέρονταν πολύ άσχημα. Ο Ηλεί τα συμβούλευε, αλλά δεν ήταν αρκετά αυστηρός και τα παιδιά του δεν διορθώνονταν. Ο Θεός προειδοποίησε τον Ηλεί ότι εξαιτίας των παιδιών του θα πάθαινε μεγάλες συμφορές κι αυτός και ο ισραηλιτικός λαός. Πράγματι ακολούθησε πόλεμος με τους Φιλισταίους. Τα δυο παιδιά του Ηλεί σκοτώθηκαν και η Κιβωτός της Διαθήκης – το πιο ιερό αντικείμενο των Εβραίων, ένα κιβώτιο ...

Μία από τις σημαίνουσες νηστείες της Εκκλησίας μας είναι και αυτή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Συνιστά παλαιότατο θεσμό, καθώς διδάχθηκε από τους ίδιους τους Αποστόλους. Σύμφωνα με την αποστολική παράδοση, η νηστεία αυτή πρέπει να φυλάττεται, καθώς θεσπίστηκε σε ανάμνηση της σαρανταήμερης νηστείας του  Κυρίου στην έρημο, πριν από την έναρξη της δημόσιας, κοσμοσωτήριας επί γης δράσης Του (Μτθ. δ’, 2).             Η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής μαζί με τη νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής συνιστούν τις αρχαιότερες νηστείες της χριστιανικής Εκκλησίας.  Επίσης, οι ημέρες αυτές είναι οι μόνες περίοδοι και ημέρες νηστείας που έχουν επικυρωθεί από Οικουμενικές Συνόδους. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ζωναράς στην ερμηνεία του  στον ΞΘ’ (69) κανόνα των Αγίων Αποστόλων αποδίδει ίση αξία στη νηστεία ...

Στο πλαίσιο της παραδοσιακής κοινωνίας η θρησκευτική συμπεριφορά και πρακτική καθόρισε ένα σύνολο κανόνων στον κύκλο του χρόνου προσδιορίζοντας μεταξύ άλλων τις περιόδους της νηστείας, της μερικής ή πλήρους δηλαδή αποχής από συγκεκριμένες τροφές. Κατ αυτό τον τρόπο οι τροφές αποκτούν μια συμβολική χρηστικότητα και σημασία, εντασσόμενες λειτουργικά στις τελετουργικές πρακτικές και υποδηλώσεις του εθιμικού κύκλου. Φυσικά δεν είναι μόνο η θρησκεία που καθορίζει το εθιμοτυπικό των διαιτητικών περιορισμών αλλά και η ίδια η φύση καθώς η παραγωγή και η κατανάλωση των τροφών  προϋποθέτει ένα κύκλο εργασιών προσαρμοσμένων στον εποχιακό κύκλο. Ως εθιμική πρακτική, πλαισιώνεται από ένα σύνολο κανόνων και αντιλήψεων, που συνδυάζουν στο εσωτερικό τους το λειτουργικό στοιχείο από κοινού με το συμβολικό. Τα κομβικά σημεία του χριστιανικού εορτολογίου ορίζουν τις ...