Όλοι οι παραπάνω κληρικοί (Γαζής, Φαρμακίδης, Ιγνάτιος) πρωταγωνίστησαν επίσης στην ίδρυση Ελληνικών Εταιρειών και στη διαφώτιση- ενημέρωση κάποιων προσωπικοτήτων για τα ελληνικά δίκαια. Υπήρξαν επίσης ηγετικά στελέχη της Φιλικής Εταιρείας, ενώ οι δυο πρώτοι με την έκρηξη της επανάστασης ήρθαν στην Ελλάδα, όπου αγωνίστηκαν και ως πολεμιστές. Ο δεύτερος (Φαρμακίδης) έγινε ίσως περισσότερο γνωστός από τη θέση και την αποστολή που είχε στο λεγόμενο «Αυτοκέφαλο» της ελληνικής Εκκλησίας, αμέσως μετά την έλευση των Βαυαρών. Ο ιεροδιδάσκαλος Ιώσηπος Μοισιόδαξ (1725-1804), ο οποίος πέρασε από τα σημαντικότερα ελληνικά κέντρα της Δύσης, των Παραδουνάβεων Περιοχών, αλλά και του τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού ήταν επίσης ένας από τους σημαντικότερους Φωτιστές του Γένους, αφού σε όλη του σχεδόν την ενήλικη ζωή δίδασκε και έγραφε, έχοντας ως επίκεντρο την ...
