Πεμπτουσία· Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες

Το παιδικό παιχνίδι δεν έλειψε ποτέ από τα χέρια των παιδιών. Η επιτυχία του δεν στηριζόταν πάντα στην πολυπλοκότητα του. Διαχρονικά έγιναν πολλά απλά παιχνίδια όπως οι βόλοι, το γιογιό και το τσέρκι. Όταν η βιομηχανική επανάσταση πραγματοποιήθηκε στην Ευρώπη, επήλθε αληθινή επανάσταση σε όλα τα προϊόντα. Ήταν επόμενο πως και το παιδικό παιχνίδι θα υφίστατο ριζικές καινοτομίες ως προς την παραγωγή αλλά και τη μορφή του. Το 1856 στις Ηνωμένες Πολιτείες, η βιομηχανία του Τζώρτζταουν κατασκεύασε τα πρώτα τρένα με ελατήριο. Το ίδιο έκανε δέκα χρόνια αργότερα η βιομηχανία Άιβς στο Πλύμουθ. Ήταν τραίνα, «ελεύθερα» ακόμη, που μπορούσαν να τρέχουν στο πάτωμα χωρίς ράγες. Ο πρώτος πλήρης σιδηροδρομικός συρμός με ράγες και σταθμό κατασκευάστηκε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1890. Στο μεταξύ, πραγματοποιήθηκε ...

Ξενυχτάμε στην προσευχή, μετέχουμε σε όλες τις ακολουθίες της Εκκλησίας – διαβάζουμε και τα… εξώφυλλα των εκκλησιαστικών βιβλίων! – πηγαίνουμε σε αγρυπνίες, νηστεύουμε και κακοπαθούμε. Και πιστεύουμε ότι με τόσους κόπους που καταβάλλουμε ο Θεός θα μας ανταμείψει. Θα μας δώσει κάποιο ιδιαίτερο χάρισμά Του, πέραν της… αυτονόητης για εμάς υποχρέωσής Του να κάνει πάντα το… θέλημά μας! «Σαθρό το θεμέλιό μας», επισημαίνει ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος. Και πιο ολοκληρωμένα: «Όποιος απαιτεί πνευματικά δώρα για τους κόπους που καταβάλλει, έβαλε σαθρό θεμέλιο» (λόγ. κα΄ 25). Κτίζουμε δηλαδή στην άμμο: με το παραμικρό το πνευματικό μας οικοδόμημα θα καταπέσει. Κι αυτό γιατί ίσως δεν καταλαβαίνουμε ότι κινούμαστε σε ιουδαϊκά επίπεδα – ο φαρισαίος είναι το πρότυπό μας! Όταν με άλλα λόγια ...

Ομιλία του Μητροπολίτη Λαρίσης και Τυρνάβου κ. Ιερωνύμου, στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου ομωνύμου δήμου, στα πλαίσια των εορταστικών εκδηλώσεων «ΔΗΜΗΤΡΙΑ 2021».

Οι Ιεροί Κανόνες είναι μέρος της Καινής Διαθήκης κι έχουν την ίδια Αξία με τις τις Εντολές του Χριστού, όπως γράφει στο ΠΗΔΑΛΙΟ, επειδή και οι Συνοδικοί Κανόνες – Εντολές είναι του Αγίου Πνεύματος. «Έδοξε Τω Αγίω Πνεύματι και ημίν», γράφουν οι άγιοι Πατέρες, όταν όριζαν τους Κανόνες». Οι Ιεροί κανόνες ρυθμίζουν την τάξη στο χώρο της Εκκλησίας. στην ερμηνεία του ΛΑ΄ Αποστολικού Κανόνος, στο Πηδάλιο, διαβάζουμε: «Τάξις συνέχει και τα ουράνια, και τα επίγεια»` κατά τον ΘεολόγονΓρηγόριον: «Πρέπει λοιπόν η ευταξία, και πανταχού μεν να φυλάττηται ως συνεκτική και συστημική, μάλιστα δε εις τους εκκλησιαστικούς, οι οποίοι έχουν χρέος να γνωρίζουσιν ο καθείς τα ιδικά των μέτρα, και τα όρια της οικείας τάξεως να μην υπερβαίνουσιν. Αλλ’ οι μεν Πρεσβύτεροι, ...

Αμφίπολη, η είσοδος του ταφικού μνημείου στον τύμβο Καστά. Η Αμφίπολη εισέβαλε ξαφνικά στη ζωή μας ως ένα πολλά υποσχόμενο αρχαιολογικό σημείο, εξελίχθηκε σε ποικίλου είδους θρίλερ, ακόμη και πολιτικό, και όμως μέχρι τώρα παραμένει σημείο αντιλεγόμενο και δη αμφιλεγόμενο! Αμφί-πολη όνομα και πράμα! Αίφνης η Αμφίπολη έλαμψε στην οικουμένη ως πρωτεύουσα του παγκόσμιου ενδιαφέροντος. Το μεγαλοπρεπές ταφικό μνημείο του τύμβου Καστά, που φιλοξενεί αιώνες τώρα εχέμυθα στα σπλάχνα του κάποιο μεγάλο μυστικό, έγινε ξαφνικά το φωτεινό αντικείμενο της ανακάλυψης, της αναζήτησης, αλλά και της επιθυμίας και της προσδοκίας της οικουμένης… Πάντως και η «αινιγματικά» διφυής, δισυπόστατη ονομασία της παλαιάς των ημερών μακεδονικής πολιτείας διαδέχτηκε μια εξίσου… περιπετειώδη ονομασία, αυτή των «Εννέα Οδών». Αλλά πλέον η περιοχή στις μέρες μας έχει γίνει περίβλεπτη και ως ...

Ο μακαριστός Γέροντας Ιωσήφ ο Βατοπαιδινός ήταν ένας από τους λίγους που είχε λάβει το χάρισμα της καθαράς, αδιάλειπτης προσευχής, αλλά και της κατάστασης που προκύπτει επέκεινα της προσευχής. Πώς έγινε αυτό και πώς ενεργούσε η προσευχή στην ζωή του Γέροντος περιγράφει στο βιβλίο «Μυσταγωγία Προσευχής κατά τον Γέροντα Ιωσήφ Βατοπαιδινό» ο συγγραφέας του βιβλίου Γέροντας Εφραίμ, Καθηγούμενος της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου, βοηθούμενος από την διδασκαλία του μακαριστού Γέροντος για την προσευχή, από όσα έζησε στα τριάντα χρόνια που ήταν μαζί του, αλλά και από τις ίδιες αυτοσχέδιες προσευχές του μακαριστού Γέροντος, που για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο αναγνωστικό κοινό. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Ιεράς Μονής Βατοπαιδίου και μπορείτε να το αγοράσετε on line ή να παραγγείλετε ...

Η διδασκαλία των προφητών είναι πάντοτε νέα και πάντοτε επίκαιρη. Εκ των μεγάλων προφητών ο Ιερεμίας, στα κείμενά του, τα οποία διασώζονται στην Βίβλο, μας επιβεβαιώνει αυτήν την αλήθεια. Είναι προφήτης του 7ου π. Χ. αιώνα, άλλα όσα αναφέρει μας αφορούν και σήμερα. Είναι, όπως όλοι οι γνήσιοι προφήτες, ένα ζωντανό μέλος της κοινωνίας της εποχής του και της χώρας του, ο οποίος προσπαθεί να μεταδώσει τα μηνύματα του Θεού στους συμπατριώτες του. Ο Ιερεμίας δεν μένει απαθής στην κοινωνική αδικία και στην ηθική κατάπτωση που βλέπει. Νουθετεί, παρηγορεί, ελέγχει, διαμαρτύρεται και αυτό το κάνει όχι μόνο προς τον λαό, αλλά κυρίως προς τους άρχοντες πολιτικούς και θρησκευτικούς. Είναι θεοκίνητος σε αυτήν του την στάση. Ό, τι ξεκινάει με το ...

Άγιος Δωρόθεος. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Άλλες φορές πάλι συμβαίνει όχι μόνο να κατακρίνουμε, αλλά και να εξουδενώνουμε. (Καθώς είπα, άλλο είναι κατάκριση και άλλο εξουδένωση). Εξουδένωση είναι όχι μόνο να κατακρίνει κανείς, αλλά και να εκμηδενίζει τον πλησίον, να τον σιχαίνεται σαν κάτι αηδιαστικό. Αυτό είναι βέβαια χειρότερο από την κατάκριση και πολύ πιο καταστρεπτικό. Όσοι όμως θέλουν να σωθούν, δεν προσέχουν καθόλου τα ελαττώματα του άλλου. Κοιτάνε πάντα τις δικές τους μόνο αδυναμίες, κι έτσι προκόβουν πνευματικά. Τέτοιος ήταν εκείνος που είδε τον αδελφό του ν’ αμαρτάνει, και είπε αναστενάζοντας: – Αλίμονό μου! Σήμερα αυτός, αύριο οπωσδήποτε κι εγώ! Βλέπεις ασφάλεια; Βλέπεις ετοιμασία ψυχής; Πώς βρήκε αμέσως τρόπο ν’ αποφύγει την κατάκριση του αδελφού του; Λέγοντας, «αύριο οπωσδήποτε κι εγώ», έβαλε στον εαυτό του φόβο και μέριμνα ...

Διαβάζοντας κανείς βιβλία που αναφέρονται σε ανθρώπους του παρελθόντος, επιφανείς ή αφανείς, πρόσφατους ή παλαιότερους, αναπόφευκτα οδηγείται στον προβληματισμό τι έγιναν, πού βρίσκονται, τι άφησαν τελικά φεύγοντας από αυτή τη ζωή. Στην πραγματικότητα αναδύεται ο προβληματισμός για τη δική μας ύπαρξη μπροστά στο γεγονός του θανάτου. Όποιος αντιμετώπισε το φόβο του θανάτου κανένας άλλος φόβος ή πρόβλημα του κόσμου τούτου δεν μπορεί να τον καταβάλει. Ο φόβος αυτός είτε παρακάμπτεται είτε αντιμετωπίζεται. Η παράκαμψή του εκφράζεται με την περιφρόνησή του, ώστε να μην είναι στην σκέψη μας. Αυτό γίνεται με τρόπους που μας παραπέμπουν στην άρνησή του, όπως είναι η προσκόλληση σε υλικά αγαθά, στις σαρκικές απολαύσεις, σε επιστημονικά επιτεύγματα, στην τέχνη και γενικά σε ό,τι αφορά τον κόσμο αυτό, υλικό ...

«Ελεεινός όποιος πέφτει. Ελεεινότερος όμως όποιος παρασύρει και άλλον στην πτώση. Διότι και των δύο πτώσεων την ενοχή και την εφάμαρτη ηδονή, τα παίρνει επάνω του» (Άγιος Ιωάννης Κλίμακος, λόγ. ιε΄ 19). Μιλάει ο άγιος για τις σαρκικές πτώσεις που προκαλούνται από το πάθος της λαγνείας, της οποίας «μητέρα» είναι η εφάμαρτη ηδονή. Η φιληδονία μάλιστα μαζί με τις «αδελφές» της φιλοδοξία και φιλαργυρία, συνιστούν το τρίπτυχο που ριζώνεται στο δέντρο της «κόλασης»: τον εγωισμό (ή αλλιώς φιλαυτία). Και πώς τον χαρακτηρίζει αυτόν που πέφτει στα σαρκικά; Ελεεινό. Γιατί χάνει τη σχέση του με τον Θεό. Και χάνει τη σχέση του με τον Θεό, διότι για να φτάσει στη σαρκική πτώση έχει γίνει προηγουμένως και η ψυχή του «σαρκική». Όλη η ...

Αφού είδαμε την προσέγγιση των επιστημών σχετικά με την ψυχή, περνάμε να εξετάσουμε και την θέση της Ορθοδόξου Εκκλησίας επί του θέματος. Η Ορθοδοξία λοιπόν διδάσκει, πως ο άνθρωπος είναι διφυής, αποτελούμενος από ψυχή και σώμα.67 Επομένως, λανθασμένα ορισμένες φορές η ψυχή ταυτίζεται με τον όλο άνθρωπο, αφού είναι ένα από τα δύο μέρη που απαρτίζουν την ύπαρξή του. Το σώμα δημιουργήθηκε μαζί με την ψυχή,68 τα οποία αμφότερα είναι θνητά, όμως η ψυχή είναι κατά χάριν Θεού αθάνατη, αφού φύσει Αθάνατος είναι μόνο ο Θεός,69 όπως αθάνατο μέλλει να γίνει και το σώμα μετά την Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Μπορεί να αναρωτηθεί κανείς, γιατί αφού με την πτώση του ανθρώπου επήλθε η φθορά και ο θάνατος, το μεν σώμα ...

Στους πλέον απαίσιας φήμης μηχανισμούς καταστολής, που γνώρισε η παγκόσμια ιστορία, συναριθμείται και η «Ιερά Εξέταση». Θεσμός, που δημουργήθηκε από τον πάπα Ρώμης Γρηγόριο τον Θ΄ κατά τον 13ο αι., αγκαλιάστηκε και ενισχύθηκε από τους διαδόχους του καθώς του δόθηκε, εκτός της χρήσης φρικτών βασανιστηρίων και η δυνατότητα να καταδικάζει ανθρώπους στο θάνατο. Ο δαιμονικής εμπνεύσεως και απαίσιας μνήμης αυτός θεσμός υπήρξε μηχανισμός δίωξης, όπου ο φανατισμός και η θρησκευτική μισαλλοδοξία απέκτησαν, συν τοις άλλοις, και νομική κατοχύρωση σε χώρες όπως στην Ισπανία. Εκεί φανατικοί Ρωμαιοκαθολικοί βασιλείς (π.χ. Φερδινάνδος ο Καθολικός) στο θεσμό αυτό βρήκαν ένα έτοιμο μηχανισμό για τη δίωξη μέχρι και Αράβων και Ιουδαίων, δημεύοντας ταυτοχρόνως τις περιουσίες τους. Με το πρόσχημα της περιφρούρησης της Ρωμαιοκαθολικής Εκ κλησίας από τη ...

Όσιος Στάρετς Ιωσήφ της Όπτινα (1837-1911). (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) 4. Όταν κάποιος τον ερώτησε , ποιος είναι στόχος της προσευχής, είπε απλά: – Η σωτηρία. Το έλεος του Θεού. Όχι παρηγορία. Όχι κάποια χαρά. Όχι κάποια γαλήνη και εσωτερική ειρήνη. Δεν πρέπει να προσευχόμαστε ματαιόδοξα. Αλλά να υπομένωμε με ταπείνωση κάθε τι λυπηρό, που μας επέρχεται. Και αν την ώρα της προσευχής λάβωμε κάποια παρηγορία, τότε πρέπει να θεωρούμε τον εαυτό μας ένοχο. Γιατί δεν είμαστε άξιοι για τέτοιες δωρεές. Μερικοί λένε: Είναι αδύνατο, και να προσέχει κανείς όλα αυτά που διαβάζωνται και ψάλλονται στην εκκλησία, και ταυτόχρονα να προσεύχεται! Μα να, σε «άλλες ασχολίες» δεν δυσκολεύονται να παρακολουθούν δύο αντίθετα πράγματα ταυτόχρονα! Ένας νεαρός μοναχός μου παραπονιόταν, ότι η πολύωρη ορθοστασία του ήταν βαρετή· και ότι γι’ αυτό ήθελε να συμψάλλει ...

«Νεανίσκε, σοι λέγω, εγέρθητι» Το ευαγγελικό ανάγνωσμα της Κυριακής Γ΄ Λουκά μας μι¬λάει για την ανάσταση του νεκρού παιδιού μιας χήρας γυ¬ναίκας στην πύλη της πόλεως Ναΐν της Γαλιλαίας. Ο νικη¬τής του θανάτου, ο Ιησούς Χριστός, συναντά μπροστά Του τον θάνατο και προφέρει τη φράση που διαβάζουμε στην περικοπή: «Νεανίσκε, σοι λέγω· εγέρθητι». Είναι η πρόσκληση της ζωής προς τον ηττημένο από τον θάνατο άνθρωπο, η ελπιδοφόρα και γεμάτη ζωή προσταγή του Χριστού, η αλήθεια της αναστάσεως. Το μυστήριο του θανάτου Ο θάνατος είναι, η σημαντικότερη αγωνία του κόσμου. Το μυστήριό του παραμένει οντολογική πραγματικότητα που αγγίζει κάθε ανθρώπινο ον και θέτει σε αμφιβολία το νόημα της ζωής γενικότερα. Λόγω της αμαρτίας, οι προπάτορες μας έχασαν την ωραιότητα της αθανασίας, που τους είχε δοθεί ...

«Μήτηρ Θεού». Λεπτομέρεια από τη δέηση Αγίας Σοφίας Κωνσταντινούπολης. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Ομιλία: Εις την Υπερένδοξον της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου Γέννησιν Συνέχεια από εδώ: http://www.pemptousia.gr/?p=323383 16. Έτσι την πρώτη καθαρότητα έδωσε στη φύση με την πρόοδό της η μητέρα . Και ο Υιός έδωσε τη δεύτερη και καλύτερη. Κι αυτό αρμόζει βέβαια να συμβή σε μια μακάρια μητέρα, το να ευοδωθή δηλαδή κάθετι που αφορά τον υιό της, να νικηθή η ίδια από την αρετή του παιδιού της και να κατορθώση δι’ αυτού μεγαλύτερα κατορθώματα και να δοξασθή περισσότερο χάρις σ’ αυτόν παρά χάρις στον εαυτό της. Φανέρωσε έτσι σ’ αυτόν τον κόσμο, σαν στον παράδεισο, καθαρό κι ολόκληρο τον άνθρωπο, τέτοιον που πλάσθηκε στην αρχή και τέτοιον που έπρεπε να μείνη και τέτοιον ...

Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Σε ένα από τα κηρύγματά του ο ιερός Χρυσόστομος θέλοντας να διδάξει τους ακροατές του ότι πρέπει να δέχονται με υπομονή τις αντιξοότητες της ζωής διηγείται τις σοβαρές αρρώστιες που πέρασε ένα παιδί μέχρι την ηλικία των δεκαπέντε ετών. Το παιδί αυτό ήταν ο ίδιος. Επικρατούσε τότε η συνήθεια να μιλά κανείς για τον εαυτό του σαν να ήταν κάποιο τρίτο πρόσωπο. «Υπήρχε κάπου κάποιο παιδί, και συνέβηκε κάποτε αυτό να βρίσκεται στον αγρό μαζί με τη μητέρα του, χωρίς να είχε ακόμα κλείσει τα δεκαπέντε χρόνια του· τη στιγμή λοιπόν εκείνη συνέβηκε να φυσήξει φοβερός αέρας και προσβλήθηκαν και οι δύο από πυρετό· καθόσον ήταν φθινόπωρο. Τότε λοιπόν η μεν μητέρα πρόλαβε να μπει στην πόλη, το δε ...

Όπως παρατηρεί ο Καθηγητής Ν. Ματσούκας «Ἡ θεολογική γνωσιολογία τῆς βυζαντινῆς φιλοσοφίας καὶ θεολογίας, στηριζόμενη καταρχήν σέ πρότυπα τὴς ἀρχαίας ἑλληνικῆς φιλοσοφίας, ἐπισημαίνει με ξεκάθαρο τρόπο τη διαφορητότητα (ἑτερότητα) ἀλήθειαςκαὶ γνώσης, εἶναι καὶ συνειδέναι…Ἡ ἀλήθεια εἶναι τὸ πράγμα, καὶ γνώση ἡ, ὡς μετοχή, προκύπτει ὕστερα άπό τη σχέση γνωριζόμενου ἐπιστητοῦ και ὑποκειμένου πού γνωρίζει αὐτό τό ἐπιστητό (ἤ μετέχει καὶ ἐντάσσεται σ΄ αὐτό)».  Για την ορθόδοξη θεολογία η γνώση της αλήθειας δεν είναι ένα γενικό και απρόσωπο γεγονός, με άλλα λόγια ένα προϊόν λογοποίησης του φυσικού χάους, αλλά ένα γεγονός υπομνηματισμού της Λογοποίησης της κτιστής πραγματικότητας. Το έργο αυτό αποτελεί καταγραφή της εμπειρίας των Θεοφόρων Πατέρων, οι οποίοι «συζητοῦσαν αὐτό το συγκεκριμένο Πρόσωπο, το ὁποίο ἐνεφανίζετο στούς Προφῆτες καὶ ἀπεκάλυπτε ...

Μιλώντας για την Ενορία μιλάμε για την ίδια την Εκκλησία – στην Ενορία φανερώνεται εν τόπω και χρόνω η Εκκλησία. Όπως δεν υπάρχει αφηρημένος Χριστός, αλλά Χριστός που έζησε μέσα στις συντεταγμένες του χρόνου και του τόπου, (κάτι που συνιστά και το μέγιστο μυστήριο της πίστεώς μας, κατά τη διατύπωση του αποστόλου Παύλου: «ομολογουμένως μέγα εστί το της ευσεβείας μυστήριον, Θεός εφανερώθη εν σαρκί» – πράγματι, είναι μέγα το μυστήριο της πίστεώς μας, ο Θεός δηλαδή φανερώθηκε ως άνθρωπος), κατά παρόμοιο τρόπο δεν υπάρχει αφηρημένη Εκκλησία, σαν κάτι που μπορεί να πλανάται στη σφαίρα της φαντασίας. Μόνον αιρετικοί κατανοούν με αυτόν τον πλανεμένο τρόπο την Εκκλησία, διότι η πίστη τους πηγάζει από τη σύγχυση του νου τους και όχι από την ...

Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. (Επιμέλεια Στέλιος Κούκος) Άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος Λόγος ΧΧΧΙΙΙ (33) Περί συμμετοχής εις την ζωήν του Αγίου Πνεύματος. Και περί του ότι είναι αδύνατον κατ’ άλλον τρόπον να πραγματοποιηθούν τα έργα της αρετής, παρά διά της επισκέψεως του Αγίου Πνεύματος, άνευ του οποίου ουδείς βαδίζει προς την αρετήν, ούτε άλλους δύναται να ωφελήση ή να δεχθή από άλλους πνευματικάς σκέψεις και συμβουλάς. Και περί του ότι το Άγιον Πνεύμα είναι καθ’ όλα ίσον προς τα άλλα δύο πρόσωπα της Αγίας Τριάδος και συναπαρτίζει μετ’ εκείνων τον ένα Θεόν με τρεις υποστάσεις. ΛΟΓΟΣ ΛΓ’ Αδελφοί και πατέρες, ο Θεός είναι φωτιά, και αυτό μαρτυρείται από όλας τας θεοπνεύστους Γραφάς, ενώ η ψυχή καθενός από ημάς ομοιάζει με λυχνάρι. Όπως, λοιπόν, το ...

ΣΤΑ ΔΥΣΚΟΛΑ ΚΡΙΝΟΜΑΣΤΕ! (Β΄ Κορ. 6, 1-10) Αγαπημένε μου φίλε κατηχητή, Αγαπημένη μου φίλη κατηχήτρια, Η Εκκλησία μας δεν φοβήθηκε ποτέ τους διωγμούς και τις πιέσεις. Άλλωστε, σε τέτοιες περιόδους ενισχύθηκε ακόμη περισσότερο και στερεώθηκε στην πίστη της. Οι αληθινά επικίνδυνες περίοδοι για την Εκκλησία είναι εκείνες, όπου η συνύπαρξη με τον κόσμο, τις πρακτικές και τις συνήθειές του φτάνει να θεωρείται εύκολη, χωρίς συγκρούσεις και προβλήματα. Ο Χριστός μας δεν ήρθε στον κόσμο μόνον για να διδάξει την αλήθεια και να μας υποδείξει τον δρόμο της σωτηρίας. Ήρθε και για να φανερώσει κυρίως με το παράδειγμά Του, τις καταστροφικές επιλογές του κόσμου, που με το πέρασμα των αιώνων έφτασαν να θεωρούνται φυσιολογικές και αυτονόητες. Ο Χριστός δεν ήρθε ως κριτής του κόσμου. Αυτό όμως ...