Πεμπτουσία· Ορθοδοξία-Πολιτισμός-Επιστήμες

Εισήγηση του Εμμανουήλ Γιαννόπουλου, καθηγητή Τμήματος Μουσικών Σπουδών Α.Π.Θ. στο ΣΤ’ Διεθνές Συνέδριο Μουσικολογικό και Ψαλτικό-«Οι τρεις διδάσκαλοι: Χρύσανθος, Γρηγόριος, Χουρμούζιος και η Νέα Μέθοδος Σημειογραφίας. 200ή επέτειος: 1814/15-2015» (Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος-Ίδρυμα Βυζαντινής Μουσικολογίας), Αθήνα 21-23 Οκτωβρίου 2015. Όλα σχεδόν τα δημοσιεύματα (πλην των αυτοτελών βιβλίων) τα οποία μνημονεύονται στην παρούσα εργασία, και πολλά άλλα ακόμη, βρίσκονται αναρτημένα και διαθέσιμα στην προσωπική ιστοσελίδα του κ. Γιαννόπουλου: http://users.auth.gr/mangian   Με την ολοένα αυξανόμενη ερευνητική και εκδοτική δραστηριότητα των τελευταίων ετών, πλείστα όσα στοιχεία έρχονται να προστεθούν στην γνώση μας για την ψαλτική, και ειδικά για την Νέα Μέθοδο αναλυτικής μουσικής σημειογραφίας (1814-15 κ.ε.), η οποία αποτελεί την τελευταία καίρια μεταρρύθμιση στην εξέλιξη της εκκλησιαστικής αυτής τέχνης. Με όσα θα αναπτυχτούν ...

  Σήμερον συμπληρούνται τεσσαράκοντα ημέραι από της προς Κύριον εκδημίας του μακαριστού Γέροντος, Καθηγουμένου, Πατρός και αδελφού ημών. Τεσσαράκοντα ημέραι πλήρεις πόνου, θλίψεως και ορφανίας. Δεν κλαίμε ούτε λυπούμεθα ως μη έχοντες ελπίδα. Αλλά πονούμεν διά τον χωρισμόν! Άλλος πέντε, άλλος δέκα, άλλος είκοσι και ως ο λαλών πεντήκοντα οκτώ έτη εζήσαμε μαζί. Μαζί περάσαμε θλίψεις και στενοχωρίας, οδύνας, πικρίας και αναστεναγμούς· κινδύνους εκ ψευδαδέλφων, συνωμοσίας και έχθρας. Όμως, ως έλεγον οι Άγιοι Τεσσαράκοντα Μάρτυρες, «διήλθομεν διά πυρός και ύδατος, και ο Θεός ο άγιος εξήγαγεν ημάς εις αναψυχήν». Η μεγάλη Μάννα, η Κυρία Θεοτόκος η Γοργοϋπήκοος, την οποίαν στεντορεία τη φωνή εκελάδει, δεν μας εγκατέλιπε! Και οι προστάται της Μονής Παμμέγιστοι Ταξιάρχαι ήπλωναν στοργικώς τας πτέρυγάς των και εσκέπαζον, μη ...

Ο Ιησούς δίδασκε στις Συναγωγές τα Σάββατα. Και ο λόγος επιλογής της ημέρας ήταν διότι το Σάββατο ήταν ημέρα αργίας και λατρείας του Θεού για τους Εβραίους. Κάθε εργασία απαγορευόταν εντελώς. Το διάστημα, ακόμη, που μπορούσε να βαδίσει κανείς ήταν αυστηρά καθορισμένο. Έτσι, την ημέρα αυτή μαζευόταν όλος ο λαός στις Συναγωγές, για να ακούσουν το λόγο του Θεού. Ένα Σάββατο, σε μία από τις Συναγωγές, ανάμεσα στο πλήθος ξεχώριζε μια γυναίκα, της οποίας το σώμα της ήταν πολύ κυρτό με αποτέλεσμα να την εμποδίζει να ανορθώσει το σώμα της και να ορθοποδήσει «μή δυναμένην ἀνακῦψαι εἰς τό παντελές ». 18 έτη να μην μπορεί να αντικρύσει φυσιολογικά το συνάνθρωπό της, ένεκα του προβλήματος. Ένα θέμα αξιοθρήνητο. Η ζωή της ...

«Της Μαγδαληνής Μαρίας». Εωθινό Δοξαστικό σε ήχο τρίτο. Ψάλλει ο Άρχων Μουσικοδιδάσκαλος της Μ.τ.Χ.Ε. Θεόδωρος Βασιλικός, πρωτοψάλτης και χοράρχης.

Οι Καταβασίες των Χριστουγέννων, Διπλές Ιαμβικές, όπως τις έψαλε ο Άρχων Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Θρασύβουλος Στανίτσας στην Αθήνα, στον Όρθρο των Χριστουγέννων στις 25-12-1974. Η καταγραφή του μέλους είναι του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Αγιωτάτης Αρχιεπισκοπής Κωνσταντινουπόλεως Λυκούργου Πετρίδη και μπορεί κανείς να τις βρεί στα βιβλία του και συγκεκριμένα στο βιβλίο του με τίτλο: Όρθρος τόμος Β.

Το στόλισμα του χριστουγεννιάτικου δέντρου είναι για πολλούς κοσμικούς η ουσία των Χριστουγέννων. Το έθιμο στην Ελλάδα έχει ξενική προέλευση και το εισήγαγαν οι Βαυαροί. Για πρώτη φορά στολίστηκε δέντρο στα ανάκτορα του Όθωνα το 1833 και μετά στην Αθήνα. Από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο και μετά το δέντρο με στις πολύχρωμες μπάλες μπήκε σε όλα τα ελληνικά σπίτια. Πρόδρομός του, το χριστόξυλο ή δωδεκαμερίτης ή σκαρκάνζαλος, ένα χοντρό ξύλο από αχλαδιά ή αγριοκερασιά. Τα αγκαθωτά δέντρα, κατά τη λαϊκή αντίληψη, απομακρύνουν τα δαιμονικά όντα, στις στις καλικάντζαρους. Οι πρόγονοί στις τοποθετούσαν το χριστόξυλο στο τζάκι του σπιτιού την παραμονή των Χριστουγέννων. Η στάχτη των ξύλων προφύλασσε το σπίτι και τα χωράφια από κάθε κακό. Το χριστόξυλο αντικαταστάθηκε από το χριστουγεννιάτικο δέντρο, το οποίο ...

Στο παρακάτω περιστατικό η Α.Γ διηγείται το πώς κρύφτηκε από τον πατέρα της την ημέρα της αναχώρησής του για τα χειμαδιά, προκειμένου να μην την πάρει μαζί του. Με την συνεργεία της μεγάλης της αδερφής και την σιωπή της μητέρας της κατάφερε να παραμείνει στο Μέτσοβο . «Με πήραν μια φορά απ’ το φθινόπωρο, είχα τελειώσει το σχολείο, είχα τελειώσει πρώτη χρονιά το σχολείο και ήταν αρραβωνιασμένη στον Παγκάκη, η Κίου. (…) Είχα τελειώσει το δημοτικό, την ΣΤ’ τάξη και με πήρανε, ήθελαν να με πάρουνε όλον τον χειμώνα στα χειμαδιά, κι εγώ δεν ήθελα, Σοφία, καθόλου να πάω. Και μου λέει η αδερφή μου, γιατί φόρτωσαν το, τα πράγματα… (…) Ε, η Βασιλική, η Βασιλική ήταν αρραβωνιασμένη τότε και αυτή ...

Η δύναμη της πίστης των ανθρώπων που ασθενούν, ακόμη και από ανίατη νόσο, αναφέρεται σχεδόν σ’ όλους τους Βίους των Αγίων, όπως και οι θαυματουργικές θεραπείες. Οι Άγιοι και ιδιαίτερα η Θεοτόκος προβάλλονται ως “ιατροί ψυχών και σωμάτων”. Τα αγιολογικά κείμενα που διηγούνται θαυματουργικές ιάσεις με τη χάρη της Παναγίας είναι πάρα πολλά. Ο άνθρωπος ζώντας στην καθημερινή ευδαιμονία και μέσα στη σύγχρονη κοινωνία, όπου επικρατεί το υλιστικό πνεύμα, νιώθει ισχυρός και κάποιες φορές – ίσως και ασυνείδητα – παρατηρείται έκπτωση της πίστης του στο Θεό, στο Χριστό, στην Παναγία, στους Αγίους. Όταν όμως νοσεί από διάφορες κυρίως ανίατες ασθένειες, αλλά και οποιαδήποτε αρρώστια, νιώθει αδύναμος και φοβάται για τη ζωή του. Τότε επικαλείται τον Θεό, τον Χριστό, την Παναγία, τους ...

Η γνωστή στις αγιορειτικές αγρυπνίες δοξολογία του Κυριαζή Χρυσοπολίτη σε ήχ. πλ. α΄ψάλλεται από τον Ματθαίο Τσαμκιράνη, τον περίφημο Πρωτοψάλτη του Παγγαίου και τους Δανιηλαίους. Δεν πρόκειται μόνο για εξαιρετικό άκουσμα αλλά και για ιστορική ηχογράφηση που αποτυπώνει το ζήλο και το μεράκι των αγιορειτών για την τέχνη της ψαλτικής αλλά και την υφολογική συγγένεια τους με ψάλτες-φορείς παλαιών παραδοσιακών ακουσμάτων.

Μια αναφορά στα έργα του πατέρα της νεοελληνικής λογοτεχνίας Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη. Η ηχογράφηση έγινε στον ραδιοφωνικό σταθμό της Ιεράς Μητροπόλεως Λεμεσού. Διαβάζει ο Πρωτοσύγκελλος της Ι.Μ. Λεμεσού Αρχιμανδρίτης Ισαάκ. Your browser does not support the audio element.

Και λέει κανείς, γιατί άραγε σήμερα εμείς οι λιγότερο ασκητικοί χριστιανοί, μας πιάνει ένας τρόμος, όταν ακούμε για άσκηση; Και κάπως αισθανόμαστε άβολα. Γιατί μας έχει διαφύγει αδελφοί μου μια μεγάλη αλήθεια της πίστης μας…. Την συνοψίζει ο Άγιος Ιωάννης της Κλίμακος, σε τρείς λέξεις: «έρως έρωτι νικάται».      Ένας έρωτας λέει, νικιέται από έναν άλλο, μεγαλύτερο έρωτα… Τι είναι εκείνο, που μας κρατάει δεμένους με τα πάθη μας; Τα έχουμε ερωτευτεί! Τα έχουμε αγαπήσει, μέσα στην πτώση μας, μέσα στην εμπάθεια μας, τα έχουμε σφιχταγγαλιάσει. Είμαστε ερωτευμένοι με τα πάθη μας, με την γαστριμαργία μας, με την πορνεία μας, με την υπερηφάνια μας, τον εγωισμό, την κενοδοξία μας και όλα αυτά… Και πως θα μπορέσουμε να θεραπευτούμε από αυτά; Μόνο με επιταγές ...

Το δεύτερο βιβλίο της πρώτης τριάδας πραγματεύεται για την κατοχή του νού κατά την προσευχή εκτός του σώματος. Ο Παλαμάς θεωρεί την προσπάθεια εξώσεως του νού από το σώμα, για να επιτευχθούν έτσι νοερά θεάματα, ως δαιμόνιον εύρημα, έχοντας προφανώς υπόψιν τις περιοδείες και ουρανοδρομίες των ψυχών σύμφωνα με τα συστήματα των Γνωστικών και Νεοπλατωνικών. Η εσωτερικότητα είναι μια πλατωνική κληροδοσία πολύτιμη, εφόσον στον Πλάτωνα δεν τρέπεται σε ψυχολογισμό. Αντίθετα, αποτελεί φροντίδα για το όντως είναι, που για τον Πλάτωνα είναι η ψυχή και τη ελευθέρωση της, τη ελευθέρωση του ανθρώπου απο τα δεσμά του σώματος και του υλικού βίου . Μέσα από την ορθόδοξη ησυχαστική παράδοση προκύπτουν δύο είδη ασκητικής θεώρησης. Είναι η πλατωνίζουσα θεώρηση και η ησυχαστική θεώρηση που ...

Η τέταρτη ομιλία από σειρά ομιλιών του Ιερομονάχου Μύρωνος Σιμωνοπετρίτου με θέμα «Η προσοχή επί των αισθήσεων: διαπιστώσεις και αγώνας καθημερινός», που έγιναν στο Μετόχι της Αναλήψεως της Ι.Μ. Σίμωνος Πέτρας στο Βύρωνα Αττικής. Your browser does not support the audio element.

Θα περίμενε κανείς πως στη Βοιωτία με τα πάμπολλα χριστιανικά μνημεία, ανάμεσα στα οποία συγκαταλέγονται παγκοσμίως γνωστοί περικαλλέστατοι ναοί και περίλαμπρα καθολικά μοναστηριών, το κάλλος της βυζαντινής τέχνης θα εξαντλούνταν σε αυτά τα μνημεία, και οι οικοδομικές βάσεις θα ήταν μόνο για την υποστήριξη τούτων των μνημείων που σαν άτλαντες κλήθηκαν να κουβαλήσουν στις πλάτες τους. Ο λόγος για τους υπόγειους ναούς δυο μοναδικών Καθολικών αρρήκτως συνδεδεμένων μεταξύ τους, της Μονής του Οσίου Λουκά και της Μονής του Αγίου Νικολάου Καμπιών. Αντιγραφή του πρώτου το δεύτερο, μικρογραφία το δεύτερο του πρώτου, πρότυπο του δευτέρου το πρώτο. Η ομοιότητα δεν σταματάει εδώ, αλλά συνεχίζεται και στη βάση. Στην Κρύπτη της Αγίας Βαρβάρας στηρίζεται το Καθολικό του Οσίου Λουκά, στην Κρύπτη της Αγίας ...

Ένας σοβαρός κίνδυνος παραμόρφωσης των σχέσεων στις δύο προοπτικές που εξετάζονται στην παρούσα εργασία είναι η προσκόλληση του εξομολογούμενου–πελάτη στο πρόσωπο του πνευματικού–θεραπευτή αντίστοιχα. Η παθολογική αυτή προσκόλληση οδηγεί στην ειδωλοποίηση και την προσωπολατρία του πνευματικού–θεραπευτή. Στο μυστήριο της εξομολόγησης ειδικότερα η νοσηρή αυτή κατάσταση αποτελεί ένα σοβαρό πνευματικό κίνδυνο και των δύο προσώπων. Η ανωριμότητα του εξομολογούμενου ή η αδιάκριτη παρεμβατικότητα του πνευματικού είναι οι αιτίες, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν την σχέση σε αδιέξοδο, με αποτέλεσμα να χαθεί ο θεραπευτικός χαρακτήρας του μυστηρίου . Η ορθή πνευματική αντιμετώπιση επιβάλλει στον πνευματικό να μην απομακρύνει τον εξομολογούμενο, οποίος βρίσκεται σε μία τέτοια κατάσταση, διότι μία τέτοια κίνηση θα μπορούσε να αφήσει ψυχικά τραύματα στον εξομολογούμενο σχηματίζοντας παράλληλα αρνητικές αντιλήψεις ...

Συνεπώς, η νοερά προσευχή λειτουργεί κατά δύο τρόπους: Είτε «η ενέργεια γίνεται εν καρδία των παθών δηλονότι μειουμένων, δια συνεχούς επικλήσεως Ιησού Χριστού», είτε «το πνεύμα έλκει τον νουν προς εαυτό, εις το βάθος της καρδίας άγχον αυτόν και της συνήθους περιφοράς απείργον» . Στην πραγματικότητα, πρόκειται για δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Ό,τι ανθρωπίνως, και άρα ατελώς, επιχειρείται κατά τον πρώτο τρόπο αναλαμβάνει να τελειοποιήσει η θεία Χάρις κατά τον δεύτερο . Από την στιγμή, κατά την οποίαν η Χάρις ενεργεί στον άνθρωπο, αυτός καθίσταται όργανό της. Το θέλημά του έχει ατονήσει, «αυτός γαρ εστιν <ο ενεργών> εν ημίν και το θέλειν και το ενεργείν υπέρ της ευδοκίας» . Τοιουτοτρόπως επιτυγχάνεται η ένωσις του ανθρώπου με τον Χριστό. Ακριβέστερα, καθίσταται ...

Με τη βοήθεια και τη χάρη Του Θεού, πλησιάζουμε στον τελευταίο μήνα του έτους, τον Δεκέμβριο. Επειδή αυτός ο μήνας, φυσικά μας οδηγεί στη γέννηση Του Χριστού, αλλά είναι επίσης γεμάτος με μνήμες προφητών, αποφασίσαμε σε αυτό το άρθρο μας να ασχοληθούμε με αυτούς. Το έχουμε κάνει και στο παρελθόν, αλλά ό,τι και να αναφέρει κανείς δεν εξαντλείται, πόσο μάλλον στην έκταση ενός περιορισμένου άρθρου. Στη Βίβλο, η εβραϊκή λέξη ναβί (näbî΄) είναι η κύρια λέξη που αποδίδεται ως «προφήτης» και δηλώνει εκείνον που διακηρύττει ή αναγγέλλει, τον διαγγελέα. Προέρχεται από το ρήμα ναβού (năbū) που σημαίνει «αναγγέλλω, διαλαλώ διακηρύττοντας ή αναγγέλλοντας». Η λέξη προφήτης του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου σημαίνει κατά κυριολεξία «αυτός που μιλάει ενώπιον ή μπροστά σε (προ και ...